ՀՀ ԱԳ նախարար Էդուարդ Նալբանդեանի հարցազրոյցը աւստրիական "Der Standard" օրաթերթին 01.03.2011 "Der Standard": Պարոն նախարար, դուք ստորագրել էք ցիւրիխեան արձանագրութիւնները, որոնք նպատակաուղղուած էին Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ յարաբերութիւնների կարգաւորմանը, չնայած նրան, որ Ձեր երկրում եւ աշխարհով մէկ սփռուած հայկական Սփիւռքում առկայ էին քաղաքական դժգոհութիւններ: Ինչքանո՞վ էք դուք դժգոհ Թուրքիայի կողմից գործընթացի առկախման պատճառով: Էդուարդ Նալբանդեան: Որոշ մարդիկ, ներառեալ Եւրոպայում, վստահութիւն չունէն թուրքական կողմի նկատմամբ: Նրանք կարծում էն, որ Թուրքիան ասում մի բան, անում է մէկ այլ բան: Թուրքական կողմի հետ բանակցային գործընթացը բազում խոչընդոտներով լի երկար եւ բարդ գործընթաց էր: Նախարարական մակարդակով տեղի էն ունեցել աւելի քան տասը հանդիպումներ: Օրինակ Դաւոսում Թուրքիայի` այն ժամանակուայ արտաքին գործերի նախարար Ալի Բաբաջանի հետ վարել ենք 35 ժամ տեւողութեամբ բանակցութիւններ: Մենք վերջապէս եկանք համաձայնութեան եւ Ցիւրիխում 2009թ. հոկտեմբերին Շուեյցարիայի, Ամն-ի, Ռուսաստանի, Ֆրանսիայի, Եւրոպական Միութեան եւ Եւրոպայի Խորհրդի ներկայացուցիչների ներկայութեամբ ստորագրեցինք արձանագրութիւնները: Ստորագրելուն պէս Թուրքիան դրանց վաւերացման համար առաջ քաշեց նախապայմաններ: "Der Standard": Ին՞չ էք կարծում, ինչ կատարուեց թուրքական կողմի հետ: Էդուարդ Նալբանդեան: Հաւանաբար այդ մասին Դուք պէտք է հարցնէք նրանց: Հնարաւոր է` ոչինչ էլ չի պատահել: Ամէն դէպքում, հնարաւոր է` նրանք, ովքեր ասում էին, որ դուք չէք կարող վստահել Թուրքիային, լրացուցիչ փաստարկ էն ստանում: "Der Standard": Արդեօ՞ք թուրքական կողմը հետ կանգնեց գործընթացից` ընտրութիւնների հետ կապուած նկատառումներից ելնելով: Էդուարդ Նալբանդեան: Թուրքերը հակուած էն մտածելու, որ միայն Թուրքիայում կարող էն լինել ընտրութիւններ, հանրային կարծիք: Եւ մենք աւելի շատ պատճառներ ունենք նախապայմանների մասին խօսելու համար: "Der Standard": Ինչքանո՞վ է Ադրբեջանը` Թուրքիայի քաղաքական գործընկերն ու էներգիայի աղբիւրը, վնաս հասցրել Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ յարաբերութիւնների կարգաւորման գործընթացին: Էդուարդ Նալբանդեան: Աշխարհի բոլոր երկրները, բացի մէկից` Ադրբեջանից, աջակցում էին այս գործընթացին: Էս չեմ կարծում, որ Ադրբեջանը իրաւացի է: Յարաբերութիւնների կարգաւորումը կարող էր օգտակար լինել ոչ միայն Հայաստանի եւ Թուրքիայի, այլեւ ամբողջ տարածաշրջանի համար: Իսկ Ադրբեջանն այս տարածաշրջանի մաս է կազմում: "Der Standard": Ինչպէ՞ս կարելի է վերակենդանացնել ցիւրիխեան արձանագրութիւնները: Էդուարդ Նալբանդեան: Գոյութիւն ունի միայն մէկ ուղի, եւ ոչ թէ մի քանի: Մենք ստորագրել ենք արձանագրութիւնները, եւ մենք պէտք է դրանք վաւերացնենք եւ իրականացնենք առանց որեւէ նախապայմանների` համաձայն pacta sunt servanda սկզբունքի: "Der Standard": Հնարաւոր կը լինի՞ արդեօք դա այն բանից յետոյ, երբ յունիսին Թուրքիայում կայանան խորհրդարանական ընտրութիւնները: Էդուարդ Նալբանդեան: Խորհրդարանական ընտրութիւններից յետոյ կլինէն ուրիշ ընտրութիւններ: Եթէ պատճառ էս փնտրում վաւերացումը յետաձգելու համար, ապա միշտ կարող էս այն գտնել: Կարծում եմ` այսօր թուրքական հասարակութիւնը մի կողմից աւելի շատ է տրամադրուած աջակցելու կարգաւորմանը, իսկ միւս կողմից, աւելի ըմբռնող է անցեալի նկատմամբ: Բանակցութիւնների մեկնարկն ու արձանագրութիւնների ստորագրումը նոր պատուհաններ բացեցին: Անցեալ տարի առաջին անգամ մարդիկ ապրիլի 24-ին հաւաքուել էին թուրքական քաղաքներում Հայոց ցեղասպանութեան օրը յիշատակելու համար: Աւելի քան 30.000 թուրք քաղաքացիներ ստորագրեցին մի խնդրագիր, որով ներողութիւն էին խնդրում հայ ժողովրդից: "Der Standard": Հայեացք նետելով աւելի քան 25 տարի գերակայ խնդիր հանդիսացող ԼՂ սառեցուած հակամարտութեան վրայ` ի՞նչ էք կարծում, ինչպիսի՞ վտանգ է այն ներկայացնում Հարաւային Կովկասի համար: Էդուարդ Նալբանդեան: Ադրբեջանի իշխանութիւնները գրեթէ ամէն օր ռազմատենչ յայտարարութիւններ էն անում եւ սադրիչ գործողութիւններ իրականացնում: Միայն մէկ տարուայ ընթացքում նրանք կրկնապատկել էն իրենց ռազմական բիւջէն եւ մերժում էն միջազգային հանրութեան կողմից արուած առաջարկները` համաձայնութեան գալու ուժի չկիրառման, հրադադարի ամրապնդման, շփման գծից դիպուկահարների դուրս բերման շուրջ: Էս չեմ կարծում, որ ինչ-որ մէկը կարող էր մեկնաբանել, որ ադրբեջանական իշխանութիւնների կողմից որդերգուած այդ վարքագիծը վտանգ չի ներկայացնում: "Der Standard": Բայց արդեօ՞ք դուք պէտք է լուրջ ընդունէք ձեր կողմից վկայակոչուած այդ ռազմատենչ յայտարարութիւնները, կամ արդեօ՞ք դրանք չէն արւում աւելի շատ Ադրբեջանի ներքին սպառման համար: Էդուարդ Նալբանդեան: Ուժի կիրառման սպառնալիքը միջազգային իրաւունքի խախտում է եւ ռազմատենչ վարուելակերպին համարժէք արձագանք չտալը հնարաւոր է յանգեցնի լուրջ հետեւանքների: "Der Standard": Ինչքանո՞վ է աւտորիտար վարչակարգը եւ թերզարգացած քաղաքացիական հասարակութիւնը տարածաշրջանում անկայունութեան աղբիւր հանդիսանում: Էդուարդ Նալբանդեան: Հարկաւոր է աւելի զգուշաւոր լինել տարածաշրջանային երկրներում տեղի ունեցող քաղաքական-սոցիալական զարգացումները համեմատելու հարցում: Այն ժամանակ, երբ Հայաստանը քայլեր է ձեռնարկում ժողովրդավարութիւնը զարգացնելու համար, Ադրբեջանը քայլեր էն ձեռնարկում` զարգացնելու աւտորիտարիզմը: Սա այն տեսակէտն է, որն արտայայտել էն միջազգային կազմակերպութիւնների մեծամասնութիւնը եւ որի հետ համակարծիք էն փորձագէտներից շատերը: Հայաստանում լրատուամիջոցները եւ քաղաքացիական հասարակութիւնն ակտիւօրէն ներգրաւուած էն քաղաքական քննարկումներում, մի բան, որը չլսուած բան է Ադրբեջանում: Ճիշտ հակառակը, պետութեան կողմից լիարժէք աջակցութիւն ստացող` հայերի նկատմամբ ատելութիւն սերմանող քարոզչութիւնը խանգարում է խաղաղութեան հաստատման գործընթացին: Եւ նման ճանապարհով երիտասարդ սերնդի ուղեղները թունաւորումը խոչընդոտում է ապագայ կարգաւորման համար: Ընդհանուր առմամբ, փոխզիջման եւ խաղաղ երկխօսութեան ոգին առաւել քիչ է հաւանական աւտորիտար երկրներում: "Der Standard": Հիմա, երբ մի քանի ամիս անցել է, դուք հաշտուե՞լ էք այն մտքի հետ, որ Աւստրիան տարածաշրջանում միակ դեսպանութիւնը բացել է Բաքւում եւ ոչ թէ Երեւանում կամ Թբիլիսիում: Էդուարդ Նալբանդեան: Կը հաւատա՞ք, եթէ էս ասեմ, որ շատ ուրախ եմ այդ առումով: Ոչ: Վիեննայում մենք մեր դեսպանութիւնը բացել ենք շատ տարիներ առաջ, որն առաջիններից մէկն էր անկախացումից յետոյ: Կարծում եմ, որ արդէն ժամանակն է, որ Աւստրիան փոխադարձի համարժէք կերպով եւ ներկայացուցչութիւն բացի Երեւանում: Մեր նպատակն է մեր յարաբերութիւնները հասցնել առաւել բարձր մակարդակի: "Der Standard": Աւտրիայի նախկին արտգործնախարար Ուրսուլայ Պլասնիկն իր թեկնածութիւն է առաջադրել ԵԱՀԿ Գլխաւոր Քարտուղարի պաշտօնում: Կ'աջակցի արդեօ՞ք Հայաստանը նրան: Էդուարդ Նալբանդեան: Մենք դեռ որոշում չենք կայացրել թեկնածուների վերաբերեալ: Բայց կապուած Թուրքիայի թեկնածուի հետ, մենք յայտնել ենք, որ չենք կարող աջակցել նրան, քանի որ տարբեր միջազգային կառոյցներում Թուրքիայի ներկայացուցիչները, ընդհանուր առմամբ, տարբերւում էն իրենց կողմնակալ մօտեցումներով եւ բաց չէն թողնում որեւէ հնարաւորութիւն Հայաստանի դիրքորոշումների դէմ արտայայտուելու համար: "Der Standard": Սա նշանակու՞մ է, որ այլ թեկնածուների եւ տիկին Պլասնիկի օգտին էք քուէարկելու: Էդուարդ Նալբանդեան: Դա նշանակում է, որ միւս թեկնածուներից մէկը կարող է աջակցութիւն ստանալ մեր կողմից... "Der Standard": Դուք կը կրճատէ՞ք այդ ցուցակը: Էդուարդ Նալբանդեան: Մենք կանենք այդպէս: Շատ շուտով:

---