Հակառակ Թուրքիոյ մէջ արձանագրուած հայկական մշակութային եւ կրօնական իրաւունքներու բազմաթիւ խախտումներուն՝ Սթամպուլի մէջ կարգ մը հայեր կը գովաբանեն թրքական վարչակարգը եւ յատկապէս անոր ֆաշիստ նախագահ Ռեճեփ Թայիպ Էրտողանը:

 

Էրտողանի կողմնակից այս փոքրաթիւ հայերը, որոնք կ՛օգտուին յատուկ արտօնութիւններէ եւ մուտք ունին բարձրաստիճան թուրք պաշտօնեաներու մօտ, իրենք զիրենք կը ներկայացնեն իբրեւ տեղւոյն հայկական համայնքի շահերու պաշտպաններ: Սակայն, իրականութեան մէջ, անոնք ունին շահադիտական դրդապատճառներ: Անոնք անձնական գործարքային շահեր ունին կաշառակեր թուրք ղեկավարներու հետ, կամ կը ձգտին պահպանել իրենց ոչ արժանի դիրքերը՝ հայկական համայնքային հաստատութիւններու մէջ: Այսպիսի անհատներէն մէկը Սթամպուլի հայկական Սուրբ Փրկիչ հիւանդանոցի վարչութեան նախագահ Պետրոս Շիրինօղլուն է:

 

Վերջերս, «ԱՄՆ ֆորում» թուրք-ամերիկեան թերթի լրագրող Փինար Իշիք Արտորի հետ ունեցած հարցազրոյցին մէջ, Շիրինօղլու շարք մը կեղծ յայտարարութիւններ ըրաւ Թուրքիոյ հայ համայնքին մասին եւ խեղաթիւրեց Հայոց Ցեղասպանութեան փաստերը:

 

Ըստ Սթամպուլի «Նոր Մարմարա» թերթին՝ Շիրինօղլուի խօսքերը «ցնցիչ էին»: Շիրինօղլու «ԱՄՆ ֆորում» թերթին ըսած է, որ հայերը երբեք նման բարեկեցիկ կեանքով չեն ապրած, ինչպէս որ կ՛ապրին Էրտողանի իշխանութեան օրով...: Ան նաեւ սխալ յայտարարութիւններ ըրած է Հայոց Ցեղասպանութեան մասին՝ նշելով, որ «1915 թուականի դէպքերը կազմակերպուած էին արտաքին ուժերու կողմէ՝ Օսմանեան կայսրութիւնը կործանելու եւ տապալելու նպատակով»:

 

Ասկէ բացի, Շիրինօղլու ըսած է «ԱՄՆ ֆորում»ին. «Էրտողանէն առաջ, մենք նոյնիսկ չենք կրցած ներկել կամ վերանորոգել մեր եկեղեցիները: Մենք այդ կրցանք ընել, երբ պետութիւնը ձեւացուց, թէ չի նկատեր նման գործողութիւններ»: Շիրինօղլու բազմիցս պնդած է, որ ան բարի գործեր ըրած է Թուրքիոյ հայ համայնքին համար: Ըսած է, որ քանի մը տարի առաջ ինք տեսակցութիւն խնդրած է Էրտողանի հետ եւ անմիջապէս դրական պատասխան ստացած է: Հանդիպման ընթացքին ինք խնդրած է Էրտողանէն թոյլատրել, որ խաչ տեղադրուի Աղթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցւոյ գմբէթին վրայ: Ըստ տեղեկութիւններու, ինք ըսած է Էրտողանին. «Ինչպէս որ դուք չէք կրնար մզկիթ ունենալ առանց մինարէի, այդպէս ալ կարելի չէ եկեղեցի ունենալ առանց խաչի»: Շիրինօղլու պնդած է, թէ «Էրտողան մէկ գիշերուան ընթացքին խաչ տեղադրել տուաւ Աղթամարի եկեղեցւոյ վրայ»: Եթէ Շիրինօղլու իրաւամբ այդքան ազդեցիկ էր, ապա ինչո՞ւ չէր խնդրած վերականգնել Աղթամարի կարգավիճակը՝ իբրեւ հայկական եկեղեցի, «թանգարան»ի փոխարէն,  թոյլ տալով որ կրօնական արարողութիւններ իրականացուին գէթ տարին անգամ մը...: Շիրինօղլու նաեւ անտեսած է այն փաստը, որ հայեր եւ ուրիշներ, ամբողջ աշխարհի մէջ, ներառեալ՝ Պոլսոյ Հայոց պատրիարքը, պահանջած էին խաչի տեղադրումը եկեղեցւոյ գմբէթին վրայ: Այնպէս որ, միայն Շիրինօղլու չէր, որ  դիմած էր նման խնդրանքով:

 

Շիրինօղլու ժխտած է արեւմտեան զանազան զեկոյցներ, որոնք կը նշեն, թէ հայերու կրօնական իրաւունքները սահմանափակուած են Թուրքիոյ մէջ, այդ զեկոյցները անուանելով՝ «կեղծ դիպաշարեր»: 67 տարեկան Շիրինօղլու հետեւեալը ըսած է թրքական թերթին. «Իմ մանկութեան տարիներէն ի վեր հայերը որեւէ խնդիր չեն ունեցած»:

 

Երբ թուրք լրագրողը յիշեցուցած է Շիրինօղլուի, որ հայերը դժգոհ են իր  խօսքերէն, ան պատասխանած է. «Երբ չես խօսիր իրենց ուզածի պէս, անոնք թշնամաբար կը տրամադրուին: Ես կանգնած եմ պետութեան կողքին: Ես չեմ դաւաճաներ իմ սեփական երկրին: Ես հայ եմ, սակայն Թուրքիոյ հայրենակից: Մեր հաւատքը մեզի կը պատուիրէ հաւատարիմ ըլլալ պետութեան: Մեր Աստուածաշունչը նոյնը կը քարոզէ»:

 

Շիրինօղլուի ամէնէն վիճայարոյց դատողութիւնները կը վերաբերին Հայոց Ցեղասպանութեան մասին իր կատարած սխալ մեկնաբանութեան: Ան յայտարարած է, որ «կասկածներ ունի 1915ի [հայկական զոհերու] թուաքանակի վերաբերեալ: Ան աւելցուցած է, որ «այդ ժամանակաշրջանին հայերը, հրեաները եւ յոյները հարուստ էին, հետեւաբար, այդ իսկ պատճառով թշնամանք կար անոնց հանդէպ: Ներկայիս հայ բնակչութիւնը աստիճանաբար կը նուազի: Ծնելիութեան մակարդակը ցած է, մահացութեան մակարդակը՝ բարձր: Կան նաեւ խառն ամուսնութիւններ»:

 

Երբ թուրք լրագրողը հարցուցած է Շիրինօղլուի, թէ արդեօ՞ք հայերը, յոյները եւ հրեաները համակարծիք են իրեն, Շիրինօղլու դրական պատասխան տուած է եւ աւելցուցած. «Մենք համաձայն չենք միայն 1915ի դէպքերու կապակցութեամբ: Յոյն Պատրիարք Բարդուղիմէոս ունի վերապահ եւ սկզբունքային դիրքորոշում, նաեւ պետութեան վերաբերեալ: Հրեաները նոյնպէս, կը սիրեն պետութիւնը, սակայն անոնք եւս սկզբունքային են: Անոնք չեն հրաժարիր իրենց սկզբունքներէն: Հոս ապրող հրեաները թէեւ չեն դաւաճաներ Թուրքիոյ, բայց կապուած են Իսրայէլի»:

 

Վերջաւորութեան, Շիրինօղլու պատասխանած է վերջերս տեղի ունեցած թրքական լիրայի արժեզրկման մասին: Կրկնելով՝ հարցումին տրուած  Էրտողանի նոյն պատասխանը, Շիրինօղլու մեղադրած է արտաքին ուժերը՝ «թրքական տնտեսութեան դէմ այս խաղը» կազմակերպելնուն համար: 

 

Առաջին անգամը չէ, որ Շիրինօղլու Հայոց Ցեղասպանութեան մասին նման յայտարարութիւններ ըրած է: Օրինակ, 2010ին, վարչապետ Էրտողանի հետ տեսակցութենէ ետք ան թրքական լրատուական միջոցներուն ըսաւ, որ «1915ը ուրիշ բան չէր, եթէ ոչ երրորդ կողմի հրահրած թշնամանք՝ երկու զիրար սիրող բարեկամներու միջեւ»: Ան աւելցուցած է, որ իր «մեծ հայրը զոհերու շարքին  էր, սակայն այդ զոհերուն մէջ նաեւ շատ թուրքեր կային»:

 

Տակաւին 2010ին էր, որ պոլսահայերը դիմում ներկայացուցած էին՝ յայտարարելով, որ Շիրինօղլու իրենց առաջնորդը չէ եւ չի ներկայացներ հայկական համայնքը: Շիրինօղլուի յայտարարութիւններէն զայրացած՝ դիմումը ներկայացնողները նաեւ ընդգծած էին. «Մենք կ՛ապրինք մէկ ուրիշ Թուրքիոյ մէջ», այլ ոչ թէ Շիրինօղլուի նկարագրած Թուրքիոյ մէջ...

 

 

Արեւելահայերէնի թարգմանեց՝ Ռուզաննա Աւագեան

Արեւմտահայերէնի վերածեց՝ Սեդա Գրիգորեան

 

 

 

 

  -   Յօդուածներ