ՀՅԴ բիւրոյի անդամ Մարիոյ Նալբանդեանի հարցազրոյցը «երկիր Մեդիաէ հեռուստատընկերութեանը - Ադրբեջանցիները առաջին օրը լուռ մնալուց յետոյ կարծիք յայտնեցին, որ Ուրուգուայի արտգործնախարարի յայտարարութիւնը սխալ թարգմանութեամբ է ներկայացուել: Ի վերջոյ ի՞նչ ցանկացաւ ասել Ուրուգուայի արտգործնխարարը: - Ուրուգուայի Արտաքին գործոց նախարարի` Լուիս Ալմագրոյի խօսքը յստակօրէն կ'ըսէ, որ Լեռնային Ղարաբաղը սերտօրէն կապուած է Հայաստանին` իր հայ բնակչութեամբ եւ որ Լեռնային Ղարաբաղի անկախութիւնը կամ միացումը Հայաստանին անոր ապագայի լաւագոյն ելքն է կամ ճանապարհը: Բայց խեղաթիւրում է բոլոր անոնց կ'ողմէ, որոնք այդ ձեւով չեն մեկնաբաներ իր խօսքերը: - Ադրբեջանցիները տեղեկութիւն տարածեցին, որ իրենց դեսպանը կապ է հաստատել Ուրուգուայի փոխարտգործնախարարի հետ եւ ստացել վստահեցում, որ Ուրուգուայը ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականութիւնը: Ինչպէ՞ս կարելի է սա մեկնաբանել: - Մենք ադոր փաստը չունինք : Ուրուգուայի Արտաքին գործոց նախարարութեան որեւէ մէկ գրաւոր կամ բանաւոր յայտարարութիւն լոյս տեսած չէ: Մենք ունինք արտաքին գործոց նախարարի` թիւ մէկ պաշտօնական յայտարարութիւնը, որ կատարուեցաւ Ուրուգուայի փոխնախագահ պարոն Աստորիի եւ ազգային երեսփոխանական ժողովի նախագահի ներկայութեամբ: Կը կարծեմ, որ նախարարի եւ երրորդական կարգի պաշտօնեայի յայտարարութեան մէջ համեմատութիւն մը չկայ, եթէ նոյնիսկ այդպիսի յայտարարութիւն եղած է, որ չենք տեսած` ոչ գրաւոր, ոչ բանաւոր: - Ուրուգուայի արտգործնախարարի յայտարարութեանը հետեւեց բաքւում Ամն-ի դեսպանատան պատասխանը, որը ձեռնպահ մնաց որեւէ մեկնաբանութիւն տալ: Ինչպիսի՞ն է Ձեր գնահատականը: - Չեմ զարմանար, որ Ամերիկայի կ'ողմէ մեկնաբանութիւն չըլլայ: Հաւանաբար իրենք անակնկալի են եկած. յայտարարութիւնը ուժեղ եւ հնչուն է եւ յստակ սահմանում է, որ կ'ընէ պարոն նախարարը Ղարաբաղի վերաբերեալ: Չեմ զարմանար, որ ամերիկացիները չեն կարողացած մեկնաբանել, քանի որ հեռու է իրենց մօտեցումներէն եւ սպասումներէն: Բայց նաեւ պէտք է ըսեմ, որ Ուրուգուայը Ամերիկեան ցամաքամասի մէջ իբրեւ ինքնիշխան եւ առողջ պետութիւն` ոչ միայն հայկական հարցի կամ Լեռնային Ղարաբաղի հարցի վերբերեալ ունեցած է անկախ տեսակէտ եւ կեցուածք, այլ նաեւ ուրիշ հարցերու: Վերջերս, քանի մը ամիս առաջ, երբ Պաղեստինի հարցը տակաւին չէր ստացած այն տարողութիւնը, որ ունի այսօր, նոյն նախարար Ալմագրոն Լատինական Ամերիկայի մէջ առաջինը յայտարարեց, որ Ուրուգուայը պիտի ճանչնայ Պաղեստինի նորաստեղծ, ծնունդ առնելիք պետութիւնը: Ուրուգուայը լուրջ երկիր է, ան հանգամանօրէն կը քննէ հարցերը եւ ուսումնասիրելէ վերջ իր յայտարարութիւնները կ'ընէ: - Ի դէպ, այդ յայտարարութիւնից անմիջապէս յետոյ շատերի կողմից այն փաստը արձանագրուեց, որ Ուրուգուայը եղել է առաջին պետութիւնը, որ ճանաչել է Հայոց Ցեղասպանութիւնը: Արդեօ՞ք կապ կայ այդ երկու հարցերի շուրջ Ուրուգուայի դիրքորոշման մէջ: - Ուրուգուայը պատմականօրէն եղած է մօտ հայ ժողովրդին: Անկախութիւնեն վերջ Հայաստանը բարեկամացած է այլ ժողովուրդներու հետ, նաեւ մշակած է եւ խորացուցած է Ուրուգուայի հետ պետական մակարդակի յարաբերութիւն եւ բարեկամութեան սերտացում: Ուրեմն մեզ պէտք չէ զարմացնէ, որ Ուրուգուայը 1965-ին եղած է առաջինը, որ Ցեղասպանութիւն ճանչած է եւ այսօր ուժեղ յայտարարութիւն կ'ընէ Լեռնային Ղարաբաղի հարցի վերաբերեալ: Իմիջայլոց, երկիր մը նորանկախ պետութեան կամ ուրիշ երկրի անկախութիւնը ճանչնալու համար անպայման յայտարարութեան ճամփով պէտք չէ որ երթայ. կ'ըրնայ չըլլալ, այսինքն` դիւանագիտական կարգով ընդունուած է, որ երկրի մը անկախութեան ճանաչումը կ'ըրնայ ըլլալ յայտարարութեամբ, կ'ըրնայ ըլլալ գործընկերութեամբ, երկու երկրներու միջեւ պետական այրերու փոխադարձ այցելութիւններու ձեւով: Ուրեմն մենք անպայման պէտք չէ սպասենք, որ հնչեցնեն ուժեղ յայտարարութիւն մը, որ չեմ զարմանար, որ տեղի կրնայ ունենալ: Պարոն Ալմագրոյի յայտարարութեան մէջ մենք կը գտնենք տուեալներ, որոնք ցոյց կ'ուտան, որ Ուրուգուայ վստահութիւն ունի, թէ Լեռնային Ղարաբաղ պէտք է անկախ ըլլա կամ միանայ Հայաստանին: - Արտգործնախարարի յայտարարութիւնից անմիջապէս յետոյ «երկիր Մեդիաէ հեռուստաընկերութեանը տուած մեկնաբանութիւնում Լեռնային Ղարաբաղի նախագահ Բակոյ Սահակեանի պաշտօնական ներկայացուցիչը ոչ պատահական համարեց Ուրուգուայի այդ դիրքորոշումը` յիշատակելով 1932 թուականին Մոնտեւիդէոյի կ'ոնուենցիան: Արդեօ՞ք կապ կայ այս ամէնի մէջ: - Մոնտեւիդէոյի կ'ոնուենցիան միջազգային կ'ոնուենցիայ մըն է, ուր կը սահմանուի ի՞նչ կարգավիճակով եւ ի՞նչ պայմաններ պէտք է լրացնէր ժողովուրդ մը` իր պետութիւնը կամ իր ազգային ճակատագիրը ճշտելու: Այսինքն կ'ոնուենցիան կը ճշտէ, թէ հողամաս մը կրնայ պետութիւն դառնալ, երբ ունի յատուկ ժողովուրդ, որ կը բնակուի իր հողին վրայ, ունի իւրայատուկ լեզու յարաբերուելու, երրորդ երկիրներու հետ յարաբերութիւններ մշակելու պատրաստ է եւ ունի կարելիութիւն, եւ չորրորդ ու ամենակարեւորը` որ իր ինստիտուցիոնալ զարգացումը կրնայ ապահովել այդ երկրի ինքնիշխան գոյութիւնը: - Այս ամբողջ քննարկման մէջ մի քիչ ստուերում մնաց եւս մէկ խնդիր` Հայոց ցեղասպանութեան թանգարան հիմանդրելու հարցը: Մի քիչ աւելի կը մանրամասնէք, թէ ի՞նչ կատարուեց իրականում: - Ուրուգուայի մէջ Հայ Դատի յանձնախումբին եւ ընդհանրապէս Հարաւային Ամերիկայի Հայ Դատի յանձնախումբերու ժրաջան աշխատանքին շնորհիւ, տեղի կարգ մը երեսփոխաններ եւ յատկապէս սենատոր Ռաֆայէլ Միկելինի ներկայացուցած են օրէնքի նախագիծ մը, որ Ուրուգուայ ստեղծէ հայկական ցեղասպանութեան նուիրուած պետական թանգարան մը: Այդ գործընթացը բաւական առաջացած է եւ սենատոր Ռաֆայէլ Միկելինին կարողացած է հասնիլ անոր, որ այս տարուայ բիւջէին մէջ շուտով կը քուէարկուի հայկական ցեղասպանութեան նուիրուած թանգարանի մը յատուկ բիւջէ: - Հայաստանում, յատկապէս վերջին երկու օրերին Ադրբեջանական լրատուամիջոցների ազդեցութեան տակ սկսեցին խօսել, որ սխալ թարգմանութիւն է եղել: Ինչպէ՞ս կը գնահատէք դա, այն միտումը, երբ փորձում են նաեւ սեւացնել: - Ես կը կարծեմ, որ պարզապէս դեսինֆորմացիայ է, որովհետեւ եթէ դուք կարդաք իսպաներէնով բովանդակութիւնը, տեքստը, բառ առ բառ, իր իմաստներու մէջ որեւէ ձեւով տեղ չի կրնար գտնել այն` ինչ որ ազերիները կամ դժբախտաբար նաեւ հայկական որոշ լրատուամիջոցնէր կը փորձեն յայտարարել: Պարզ են նախարարի խօսքերը , որոնք տեսաերիզի վրայ առնուած են եւ մէկ առ մէկ կարելի է լսել եւ շատ յստակ է իր դիրքորոշումը` իբրեւ Արտաքին գործոց նախարարի կարծիք ինքնիշխան մէկ պետութեան, որն է Ուրուգուայը: - Եւս մէկ կարծիք կայ, թէ ինչու՞ Ուրուգուայը նման քայլի դիմեց: Կարծիք է հնչում, որ Ուրուգուայի համար հեշտ է նման կեցուածք որդեգրել, քանի որ այն տնտեսական կախուածութիւն եւ կապեր չունի Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ: Արդեօ՞ք Ուրուգուայի Ագն-ի այս յայտարարութիւնը Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի հետ սերտ յարաբերութիւններ չունենալու արդիւնք է: - Այդ տեսակէտը կամ արտայայտութիւնները կը չէզոքանան շատ դիւրութեամբ: Թուրքիան այսօր Ուրուգուայի հետ կը մշակէ առեւտրային յարաբերութիւններ, քանակը չեմ կրնար ճշտել, սակայն, տարիներէ ի վեր Ուրուգուայի եւ Թուրքիոյ միջեւ կան առեւտրական յարաբերութիւններ: Ուրեմն կարելի է այդ տեսակէտը յստակօրէն ջրել: Ինչ կը վերաբերի Ուրուգուայ-ադրբեջան. պէտք է ըսել, որ Ադրբեջան Հարաւային Ամերիկայի ոչ մէկ երկրի հետ այսօր առեւտրական յարաբերութիւններ կը մշակէ: Հազիւ քանի մը ամիս առաջ Արժանթինի մայրաքաղաքին մէջ հաստատեց Հարաւային Ամերիկայի իր առաջին դեսպանատունը: Դեսպան մը, որ կը փորձէ բոլոր միջոցները` մարդիկ Բաքու հրաւիրելով, խոստումներ ընելով բարեկամութեան այնպիսի մթնոլորտ ստեղծել, որ խորքին մէջ որեւէ նախընթաց չունի մինչեւ այսօր: - Այս համաժողովում, որ կազմակերպուել էր արդեօ՞ք ներկայ է եղել Հայստանի դիւանագիտական որեւէ ներկայացուցիչ` Արտաքին գործերի նախարարութեան կամ դեսպանատան անդամ: - Այո: Այդ սեմինարը, որ կազմակերպուեցաւ Ուրուգուայի հայ դատի յանձնախումբին եւ Ուրուկուայ-հայաստան բարեկամութեան խորհրդարանական խմբին, վայելեց Հայաստանի դեսպանատան հովանաւորութիւնը: Հանդիսաւոր բացումին հրաւիրուած էր պարոն դեսպան, որ այս օրերուն կը գտնուի Հայաստան եւ դեսպանատան կողմեն խօսք առաւ քարտուղարներէ մէկը` պարոն Հայկ Յակոբեանը: -Հայաստանի Արտգործնախարարութեան պրակտիկայում ընդունուած է նման միջոցառումերի մասին պաշտօնական լուր տարածել, բայց Ագն-ն Ուրուգուայում տեղի ունեցած այս հաւաքի մասին որեւէ տեղեկատուութիւն չտուեց: Մի քիչ կարող է ենթակայական թուալ հարցը, բայց ըստ Ձեզ ո՞րն է պատճառը: - Պատճառը ես չեմ կրնար գիտնալ: Յուսամ թէ Հայաստանի Արտգործնախարարութիւնը գոհունակութիւն կը յայտնէ բերանացի եւ գրաւոր, որովհետեւ մենք բոլորս գիտենք, որ Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետութեան միջազգային ճանաչումը միայն պիտի նպաստէ ապահովելու եւ ամրագրելու Արցախի ժողովուրդի ինքնորոշման իրաւունքը եւ հանրապետութիւնը : Նման յայտարարութիւն չկատարելը շատ մեծ բացթողում կ'ըլլայ Հայաստանի Արտգործնախարարութեան կ'ողմէ, եւ մենք յոյս ունինք եւ կը սպասենք, որ Արտգործնախարարութիւնը ընդհանրապէս կ'ակտիւանայ Հարաւային Ամերիկայի մէջ: - Բաւարարուած էք արդեօ՞ք Լեռնային Ղարաբաղի արձագանքից, այն արձագանքից, որ եղաւ Ուրուգուայի այս յայտարարութեան մասին: - Գոհունակութիւն յայտնեց Լեռնային Ղարաբաղի նախագահի խօսնակը: Ես կ'ըսեմ, որ այս դիւանագիտական պրակտիկայի մէջ ընդունելի է: Վերջապէս ճանաչում չէ եղած, բայց վստահ եմ, որ Ղարաբաղը հետեւած է որոշումին, յայտարարութեան եւ ուրախ է: հյդ ՄԱՄԼՈՅ ԴԻՒԱՆ

---