Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը շարունակում է հավատարիմ մնալ ավելի բարձր աստիճանի թափանցիկություն և հաշվետվողականություն ապահովելու իր հանձնառությանը, ինչպես նաև քաղաքացիների համար ապահովել այնպիսի կառավարում, որը լավագույնս կհամապատասխանի նրանց կարիքներին և ձգտումներին: Հանրային հաստատությունների և արդյունավետ կառավարման ամրապնդումը եղել է պետության առաջնահերթություններից, և վերջին տասնամյակում Հայաստանի իշխանություններն իրականացրել են մի շարք միջոցառումներ այդ կապակցությամբ:

«Բաց կառավարման գործընկերություն» նախաձեռնությանը միանալու մասին որոշումը համապատասխանում է այդ քաղաքականությանը և արատահայտում է կառավարության հանձնառությունն էապես բարելավելու վերջինիս կողմից մատուցվող ծառայությունների որակը: 2011 թվականից սկսած՝ ԲԿԳ գործընթացը կառավարության օրակարգի կարևորագույն մաս է կազմում՝ գտնվելով կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարարի առաջին տեղակալի անմիջական վերահսկոության ներքո:

2012-2013 թվականներին Հայաստանում տեղի ունեցած խորհրդարանական և նախագահական ընտրությունների հաջողված արդյունքը կարևոր քայլ էր ժողովրդավարության և ազատականացման ճանապարհին: Ակնկալվող դրական ազդեցությունը կառավարության գործունեության վրա նշանակալի է: Համաձայն Համաշխարհային բանկի՝ 2013 թվականի զեկույցի, Հայաստանը “doing business” ցուցանիշով զբաղեցնում է 32-րդ հորիզոնականը 185 երկրների շարքում՝ բարձրանալով 18 կետով 2012 թվականի համեմատությամբ: Օգոստոսին «Մուդիս» վարկանիշային կազմակերպությունը Հայաստանի վարկանիշը գնահատել է «կայուն» Ba2՝ նախորդ տարվա «բացասականի» փոխարեն: 2013 թվականի այլ խոշոր միջազգային վարկանիշավորումները նույնպես նպաստավոր են եղել Հայաստանի համար:

 

Կոռուպցիան մնում է որպես առաջնային մարտահրավեր, և Հայաստանի կառավարությունը համապատասխան քայլեր է ձեռնարկում այդ ոլորտում ևս առաջընթաց արձանագրելու ուղղությամբ:

ԲԿԳ Հայաստանի առաջին գործողությունների ծրագիրը ներառում է մի շարք հավակնոտ նպատակներ և պարտավորություններ: Ինքնագնահատման գործընթացը, որն իրականացվել է ԲԿԳ-Հայաստան գործողությունների ծրագրից բխող աշխատանքները համակարգող աշխատանքային խմբի կողմից, ցույց տվեց, որ այդ հանձնառությունների մեծամասնությունը հաջողությամբ կատարվել է կամ ավարտին կհասցվի մոտ ապագայում:

Նոր գործողությունների ծրագրում ներառված են այն պարտավորությունները, որոնք առավել մարտահրավերային են և դեռևս իրականացման ժամանակ, ջանքեր և նվիրում են պահանջում: Այն նաև արտացոլում է այն փորձը, որը կուտակվել է կառավարության և քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների՝ նախադեպը չունեցող համագործակցության արդյունքում, ինչպես նաև քաղված դասերը: Թեև չգրված, սակայն քաղաքացիական հասարակության ներգրավման և ԲԿԳ գործընթացին վերջինիս կողմից ցուցաբերվող աջակցության աստիճանի բարձրացումը մեկ այլ պարտավորություն է, որը Հայաստանի կառավարությունը մտադիր է առավելագույն չափով իրականացնել:

ԲԱՑ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆՆ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՔԱՅԼԵՐԸ

Նախորդ տարիներին Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը ձեռնարկել է մի շարք քայլեր՝ ուղղված կառավարման համակարգի թափանցիկության, հաշվետվողականության և արդյունավետության բարձրացմանը: Այս համատեսքտում Բաց կառավարման գործընկերությունը ևս մեկ հնարավորություն է կառավարությունները դարձնել առավել բաց և պատասխանատու, ունենալ այնպիսի ինստիտուտներ, որոնք կնպաստեն քաղաքացու ակտիվ մասնակցությանը որոշումների կայացման և քաղաքականության մշակման գործընթացներում: 

Առավել թափանցիկ և մասնակցային կառավարում ապահովելու նպատակով կառավարությունը ձեռնարկել է մի շարք միջոցառումներ, որոնք ուղղված են պետական մարմինների նկատմամբ մարդկանց վստահության մակարդակի, ինչպես նաև պետական պաշտոնյաների պատասխանատվության աստիճանի բարձրացմանը: Մասնավորապես.

 Կառավարության որոշումների նախագծերի մշակում. կառավարության որոշման նախագիծ մշակող մարմիններն այսուհետև նախագիծը տեղադրում են իրենց ինտերնետային կայքում, որպեսզի հանրությունը դեռևս քննարկման փուլում իրազեկվի նախագծի վերաբերյալ և իր առաջարկություններով մասնակից դառնա կառավարության որոշումների ընդունմանը։ 

 Կառավարության նիստերի օնլայն հեռարձակում. կառավարության նիստերը բաց են լրագրողների համար, դրանք զուգահեռաբար հեռարձակվում են online եղանակով: Մենք ապահովելու ենք կառավարության նիստերի ուղիղ հեռարձակում՝ կառավարության նիստերի դահլիճից կառավարության մամլո ասուլիսների սրահ: Մենք այսօր ունենք հավատարմագրված մեծ թվով լրատվամիջոցներ, որոնք բոլորը հնարավորություն են ունենալու առաջին հարկում գտնվող սրահից հետևել կառավարութնա նիստերին՝ օնլայն ռեժիմով: Այնտեղ տեղակայված են համակարգիչներ, որոնցից նրանք ազատորեն պետք է կարողանան՝ ապահովելով կառավարության գործունեության հրապարակայնությունը:

 ՀՀ վերահսկիչ պալատի գործունեության թափանցիկության ապահովում. այսօր ՀՀ վերահսկիչ պալատի կողմից իրականացված վերահսկողության արդյունքները ևս բաց են ու թափանցիկ: Դրանք զետեղված են www.e-gov.am կայքէջում: 

 Գույքի և եկամուտների հայտարարագրման թափանցիկության ապահովում. այժմ արդեն բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց հայտարագրերը հրապարակվում են Բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց էթիկայի հանձնաժողովի պաշտոնական կայքէջում (www.ethics.am)՝ համաձայն ՀՀ կառավարության որոշմամբ սահմանված հայտարարագրման ենթակա տվյալների ցանկի: Հանձնաժողովը ստեղծվել է 2012թ. հունվարի 9-ին՝ Հանրային ծառայության մասին ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով: Հանձնաժողովն անկախ գործող մարմին է: Հանձնաժողովի առաքելությունը երկրում գործող հանրային ինստիտուտների նկատմամբ հասարակության վստահության բարձրացումն է, «արդար կառավարման» համակարգի ներդրումը, բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց գործունեությունը հասարակության համար առավել թափանցիկ ու հրապարակային դարձնելը: 

Ներկայումս Համաշխարհային բանկի հետ համապատասխան ծրագրի շրջանակներում աշխատանքներ են տարվում հայատարարագրման ողջ համակարգի էլեկտրոնայնացման ուղղությամբ: Տվյալ ծրագրի նպատակն է ապահովել հայտարարագրված տվյալների հավաստիությունը, ինչպես նաև հեշտացնել հայտարարագրերի՝ կայքում տեղադրելու գործընթացը:

 

Պետական կառավարման համակարգում հաշվետվողականության ապահովման նպատակով ներդրվել են նոր սկզբունքներ և մոտեցումներ. 

 Ցանկացած միջոցառում կամ միջոցառումների ծրագիր, որ ներկայացվում է որևէ պետական մարմնի կողմից, պետք է պարունակի ծրագրի արդյունքների հստակ ձևակերպում, ընդ որում այդ արդյունքները պետք է լինեն չափելի: 

 Պետական կառավարման մարմինները պարբերաբար ներկայացնում են կատարողական հաշվետվություններ, որոնց հիման վրա գնահատվում է նրանց իրականացրած աշխատանքը:

 Կատարողականի հիման վրա գնահատվում է ոչ միայն պետական մարմնի, այլև ամեն մի աշխատակցի կատարած աշխատանքը։ 

 

Մատուցվող ծառայությունների որակի և արդյունավետության բարձրացում

ՀՀ կառավարության կողմից մի շարք ոլորտներում իրականացվել են բարեփոխումներ, որոնց նպատակը ՀՀ քաղաքացիների համար որոշ ծառայություններից օգտվելու առավել բարենպաստ պայմաններ ստեղծելն է։ Մասնավորապես.

 Ապրանքի ծագման երկրի հավաստագրի տրամադրում և փորձաքննության անցկացում. այժմ մինչև 2.5 տոննա գյուղատնտեսական մթերք արտահանող անձինք ներկայացնում են ընդամենը 4 փաստաթուղթ, ստանում հավաստագիր 1 աշխատանքային օրվա ընթացքում և վճարում 2000 դրամ: Նախկինում ծագման երկրի հավաստագիր ստանալու համար արտահանողները պարտավոր էին ներկայացնել թվով 7 փաստաթուղթ, սպասել 5 աշխատանքային օր և վճարել 25-35 հազ. դրամ: 

 Քաղաքաշինարարական թույլտվություններ. այժմ մինչև 1500 քմ շինություն կառուցելու համար թույլտվությունը տրամադրվում է 27 օրում նախկին 5 ամսվա փոխարեն։ Իսկ եթե բնակելի տուն կառուցելիս նախագիծը ընտրում եք «ՀՀ համայնքներում բազմակի օգտագործման անհատական բնակելի տների նախագծերի կատալոգից», շինթույլտվություն այլևս չի պահանջվում։ Այդ կատալոգը կարելի է ստանալ յուրաքանչյուր  քաղաքապետարանում և գյուղապետարանում:

 Հայաստանի անշարժ գույքի տեղեկատվական համակարգ. 2012թ. հունվարի 1-ից գործարկվել է անշարժ գույքի կադաստրի վարման համար նախատեսված` «Հայաստանի անշարժ գույքի տեղեկատվական համակարգ» էլեկտրոնային համակարգը, ինչպես նաև հանրությանը անշարժ գույքի կադաստրի էլեկտրոնային ծառայությունների մատուցման համար նախատեսված www.e-cadastre.am կայքը, որը, ի թիվս այլ էլեկտրոնային ծառայությունների, հնարավորություն է տալիս նաև էլեկտրոնային եղանակով ներկայացնել անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման կամ տեղեկատվության տրամադրման դիմումները:

 Միասնական վճարումների համակարգի ներկայացում (պորտալ). վճարումների պետական էլեկտրոնային համակարգը (www.e-payments.am) ներդրվել և գործարկվում է ՀՀ կառավարության 2012թ. որոշմամբ: E-payments համակարգը հնարավորություն է ընձեռում բոլոր պետական մարմինների կողմից մատուցվող ծառայությունների դիմաց վճարները կատարել էլեկտրոնաին եղանակով: 

 Պետավտոտեսչության ոլորտի բարեփոխումներ՝ մեքենաների գրանցման, վարորդական իրավունքի տրամադրման, տուգանքների և վճարումների էլեկտրոնային համակարգի ներդրում. ստեղծվել է մեկ միասնական կենտրոն, որտեղ կենտրոնացված են պետավտոտեսչության կողմից իրականացվող բոլոր գործառույթներն ու մատուցվող ծառայությունները: Կենտրոնը հնարավորություն է ընձեռում իրականացնելու այնպիսի գործարքներ, ինչպիսիք են՝ մեքենայի գրանցում, վարորդական իրավունքի տրամադրում, տեխնիկական անձնագրի ձեռքբերում, առքուվաճառք և այլն:

 Կարգավորող նորմատիվ իրավական ակտերի վերանայում (Կարգավորման «Guillotine» ծրագիր). ՀՀ կառավարության՝ 2011թ. հոկտեմբերի 13-ի որոշմամբ ստեղծվել է ՀՀ կառավարության աշխատակազմի «Օրենսդրության կարգավորման ազգային կենտրոն» ծրագրերի իրականացման գրասենյակ» պետական հիմնարկը: Օրենսդրության կարգավորման ազգային կենտրոնի նպատակն է էականորեն թեթևացնել բիզնեսի և քաղաքացիների վրա ընկնող կարգավորումների բեռը՝ առնվազն երկու անգամ կրճատելով գործառնական ծախսերը:

Կառույցն իր գործունեության ընթացքում նկարագրում է պետության հետ բիզնեսի և քաղաքացիների փոխհարաբերությունները, համադրում դրանք միջազգային լավագույն փորձի հետ, կարգավորման բեռի թեթևացման նպատակով համապատասխան պետակա կառավարման մարմինների հետ պատրաստում առաջարկությունների փաթեթ, այն քննարկում բիզնես ոլորտի, հասարակական կազմակերպությունների հետ և ներկայացնում Բարեփոխումների խորհրդի հաստատմանը:

Ծրագրի արդյունքում կկրճատվի կարգավորում պարունակող իրավական ակտերի նվազագույնը 30 տոկոսը, մնացած կարգավորումների 20-30 տոկոսն էականորեն կպարզեցվի, ինչի արդյունքում զգալիորեն կնվազի բիզնեսի և քաղաքացիների ուսերին ընկնող ֆինանսական բեռը:

 

Տեսչական բարեփոխումներ

Ստուգում իրականացնող պետական մարմինների կողմից ստուգայցերի հաճախականությունը խիստ սահմանափակվել է.

 Տարին 1 անգամ՝ բարձր ռիսկայնության տնտեսվարող սուբյեկների մոտ,

 3 տարին 1 անգամ՝ միջին ռիսկայնության տնտեսվարող սուբյեկների մոտ,

 5 տարին 1 անգամ՝ ցածր ռիսկայնության տնտեսվարող սուբյեկների մոտ։

Այսուհետ ստուգում իրականացնող պետական մարմինները պարտավոր են մինչև ստուգումներին նախորդող տարվա դեկտեմբերի 1-ը հաստատել և իրենց պաշտոնական ինտերնետային կայքում հրապարակել ստուգումների տարեկան ծրագիրը (բացառությամբ ազգային վիճակագրական ծառայության կողմից իրականացվող ստուգումների): Ինչպես նաև մինչև յուրաքանչյուր տարվա հունվարի 20-ը ստուգում իրականացնող մարմինները հրապարակելու են նախորդ տարվա ընթացքում անցկացված ստուգումների վերաբերյալ հաշվետվություն: Տարեկան պլանից դուրս ստուգումները անց են կացվելու բացառապես օրենքով սահմանված հստակ դեպքերում՝ թվով ինը։ 

 

Հարկերի վճարում

 Շահութահարկի և եկամտահարկի կանխավճարները և նվազագույն վճարումները կրճատվել են 8-ով: Այդ վճարումները կատարվում են եռամսյակային կտրված¬քով (տարեկան 4 անգամ)` նախկին ամենամսյա (տարեկան 12 անգամ) վճարումների փոխարեն:

 Գույքահարկի և հողի հարկի վճարումները կրճատվել են 2-ով: Այդ վճարումները կատարում են կիսամյակային կտրվածքով (տարեկան 2 անգամ)՝ նախկին եռամսյակայինի փոխարեն (տարեկան 4 անգամ): 

 Ռեզիդենտ և ոչ ռեզիդենտ կազմակերպությունները, անկախ ԱԱՀ վճարող համարվելու հանգամանքից, այսուհետ չեն ներկայացնում ֆինանսական հաշվետվություններ (Ձև1 և Ձև2) հարկային մարմին։

 Անկախ վարձու աշխատողների քանակից` գործատուները հարկային մարմին պար¬տադիր սոցիալական ապահովության վճարների հաշվետվությունները ներկայացնում են եռամսյակային կտրվածքով` նախկին ամենամսյա (տարեկան 12 անգամ) վճարումների փոխարեն:

 Ոչ ռեզիդենտներին եկամուտներ վճարելիս հարկային գործակալները վճարված եկա¬մուտների եւ պահված շահութահարկի վերաբերյալ ամփոփ հաշվարկը ներկայացնում են տարեկան կտրվածքով` նախկին եռամսյակայինի փոխարեն (տարեկան 4 անգամ)։

 ԱԱՀ ամսական հաշվետվության ներկայացման պահանջը վերացվել է այն տնտեսվարողների համար, որոնց տարեկան շրջանառությունը փոքր է 100 մլն դրամից` նախկին 60 մլն դրամի փոխարեն։

Պետական մարմինների կողմից ստուգայցեր

Ստուգում իրականացնող պետական մարմինների կողմից ստուգայցերի հաճախականությունը խիստ սահմանափակվել է.

 Տարին 1 անգամ՝ բարձր ռիսկայնության տնտեսվարող սուբյեկների մոտ,

 3 տարին 1 անգամ՝ միջին ռիսկայնության տնտեսվարող սուբյեկների մոտ,

 5 տարին 1 անգամ՝ ցածր ռիսկայնության տնտեսվարող սուբյեկների մոտ։

Ոչ պլանային ստուգումները անց են կացվում բացառապես հստակ դեպքերում՝ թվով ինը։ 

 

ԲԿԳ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Արդարադատության ոլորտ

 Էլեկտրոնային նոտարի ամբողջական համակարգի ներդրում

 Էլեկտրոնային ՔԿԱԳ համակարգի ներդրում

 

Տարածքային կառավարման ոլորտ

 Հայաստանի Հանրապետության թվով 250 համայնքներ կմիանան «Mulberry» էլեկտրոնային փաստաթղթերի շրջանառության համակարգին, թվով 200 համայնքներում կգործարկվեն համացանցային կայք-էջերը:

 

Մշակույթի ոլորտ

 Մշակութային ծառայությունների ոլորտում տեղեկատվության և ծառայությունների մատչելիության ապահովման ուղղությամբ   կշարունակվի մշակութային ժառանգության թվանշայնացման գործընթացը, ինչը հնարավորություն է ստեղծում իրականացնել թանգարանային արժեքների հանրահռչակումը տեղեկատվական շտեմարանների  կայքերի և վիրտուալ ցուցադրությունների միջոցով:

 

Պաշտպանության ոլորտ

 Հայաստանի Հանրապետությունը պաշտոնապես կմիանա ՆԱՏՕ-ի հովանու ներքո իրականացվող «Բարեվարքության ամրապնդում» նախաձեռնությանը: Նախաձեռնության նպատակը պաշտպանության ոլորտում կոռուպցիայի նվազեցումն ու բաց կառավարման էթիկայի բարելավումն է: 

 

Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի ոլորտ

 Ինտեգրված սոցիալական ծառայությունների տրամադրման համակարգի ներդրում

Ի գիտություն.

2012 թվականից ներդրվում է ինտեգրված սոցիալական ծառայությունների տրամադրման համակարգ, որը գործում է «մեկ պատուհանի» սկզբունքով, հնարավորություն տալով ՀՀ քաղաքացիներին աշխատանքի և սոցիալական պաշտպանության ոլորտին վերաբերող որևէ հարցով դիմել միասնական ընդունարան և ստանալ հնարավոր խնդիրների լուծումը՝ բացառելով դրամական վճարների (կենսաթոշակներ, նպաստներ կամ դրամական օգնություն) համար դիմելիս քաղաքացի-սոցիալական աշխատող անմիջական կապը, դրանով նվազեցնելով կոռուպցիոն ռիսկերը: 2013թ. օգոստոսի դրությամբ հանրապետությունում գործում են ինտեգրված սոցիալական ծառայությունների 19 կենտրոններ, ևս 35 կենտրոններ նախատեսվում է ձևավորել մինչև 2017թ.: 

 

Քաղաքաշինության ոլորտ

 Քաղաքաշինական թույլտվությունների տրամադրման էլեկտրոնային համակարգի ներդրում և համայնքների կողմից դրանց փուլային գործարկում.

Ի գիտություն.

Հանրապետությունում շինարարական թույլտվությունների էլեկտրոնային համակարգի ներդրման աշխատանքներին աջակցելու նպատակով ՀՀ վարչապետի 2013թ. հուլիսի 10-ի N548-Ա որոշմամբ uտեղծվել է աշխա-տանքային խումբ, որին հանձնարարվել է մշակել և սահմանված ժամկետում ՀՀ պետական կառավարման համակարգի բարեփոխումների հանձնաժողով ներկայացնել շինարարական թույլտվությունների էլեկտրոնային համակարգի ներդրման տեխնիկական առաջադրանքը: 

 

Պետական եկամուտների ոլորտ

 Մաքսային ձևակերպման ոլորտում՝ նախնական հայտարարագրման և ամբողջովին էլեկտրոնային հայտարարագրման համակարգերի ներդրում:

 

Բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց գույքի և եկամուտների հայտարարագրման ոլորտ

 Բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց գույքի, եկամուտների ու փոխկապակցված անձանց թղթային տարբերակով ներկայացվող հայտարարագրերից անցում հայտարարագրերի ներկայացման էլեկտրոնային համակարգի, ինչպես նաև նշված հայտարարագրերի ավտոմատ կերպով հրապարակայնացում հանձնաժողովի կայքէջի միջոցով: 

 

Էներգետիկայի և բնական պաշարների ոլորտ

 Հայաստանի Հանրապետությունում հանքարդյունաբերության էլեկտրոնային շտեմարանի ներդրում: 

 

Նոյյան տապան  -   Տնտեսություն