Դոկտոր Հայկ Իւթիւճեան, մագիստրական տիտղոսով (DIC), CAS (GSMD), խմբավար, երաժշտագէտ եւ վաղ ժամանակներու քրիստոնէական եկեղեցւոյ հայրերու ուսումնասիրութեան (patristics) (եկեղեցւոյ հայրերու գիտութեան) գիտաշխատող է: Ան Փրակայի  «Չարլզ համալսարան»ի կամ «Քարլ համալսարան»ի  (Չեխերէն՝ Univerzita Karlova) փիլիսոփայութեան եւ արուեստի կաճառի պատուաւոր անդամ է: Ան Հայ Առաքելական եկեղեցւոյ աւագ սարկաւագ է: Ան «Չարլզ» համալսարանի նուագախումբի եւ երգչախումբի գլխաւոր խմբավարն է, ինչպէս նաեւ՝ երգչախումբի վարպետ, ազատ նուագախումբի եւ օփերայի խմբավար:

 

Դոկտոր Հայկ Իւթիւճեանը, ծագումով հայ, Կիպրոս ծնած եւ անգլիական հպատակութիւն ունեցող խմբավար է: Ան սկսած է վարժութիւններ կատարել տասնվեց տարեկանին: Ան միացած է Անգլիական երգչախումբի տնօրէններու միութեան ՝ իբրեւ յետ-ընթացաւարտ ուսանող (postgraduate student):

 

Ան իր կրթութիւնը ստացած է Սոսեքսի, Լոնտոնի եւ Քեմպրիճի համալսարաններու, Սիէնայի «Ակադեմիա Չիգիանա» համալսարանին եւ Լոնտոնի Կիլտհոլի երաժշտութեան եւ թատերական դպրոցի մէջ, ուր սորված է դաշնամուր, ջութակ եւ երգեցողութիւն, իսկ 1995-ին աւարտած է բարձրագոյն խմբավարութեան դասընթացը:

 

Հայկ Իւթիւճեան Դոկտորականի աւարտաճառի պաշտպանութեան նիւթ ունեցած է «The Music of the Armenian Hymnal: The Tntesean corpus» (Հայ Շարականոցին Երաժշտութիւնը, Թնթէսիընի Աշխատասիրութիւնը): Իր աւարտաճառին գիրքը հրա-տարակուած է Փրակայի Չարլզ համալսարանի Արուեստի կաճառին կողմէ (Charles University In Prague, Faculty of Arts)։

 

 Խմբավարութեան դասընթացի աւարտին, Հայկ Իւթիւճեանին շնորհուած է Ռիքորտի խմբավարութեան անուան մրցանակը (Ricordi Conducting Prize) եւ շահած է Պօպ Հարտինկ Պըրսըրիի (Bob Harding Bursary «Երիտասարդ խմբավարներ» մրցոյթը, որուն ընթացքին ան Անգլիոյ ակադեմիայի այլ թեկնածուներու շարքին կը ներկայացնէր Կիլտհոլ (Guildhall School) դպրոցը:

 

 Դոկտոր Հայկ Իւթիւճեան կանոնաւորապէս կը հետեւի Լոթար Զակրոսեքի (Lothar Zagrosek) փորձերուն BBC սիմֆոնիկ նուագախումբի եւ Լոնտոնի «Սինֆոնիէթթայի» (London Sinfonietta) հետ ՝ ստանալով արժեքաւոր ցուցմունքներ եւ թելադրանքներ քսաներորդ դարու երգացանկին վերաբերեալ:

 

 Ան ուսումը շարունակած է Միլանի մէջ՝ Քառլօ Մարիա Ճիուլինի (Carlo Maria Giulini), Վալսոլտայի մէջ՝ Ռիչարտ Շումախերի (Richard Schumacher) եւ Լոնտոնի մէջ՝ Վիլեմ Թաուսքիի (Vilem Tausky) հետ խորհրդատւութիւններու միջոցով:

 

 Հայկ Իւթիւճեան իր նախաքայլը ունեցաւ Պարպիքըն Սենեկային (Barbican Chamber Orchestra) նուագախումբի հետ 1997-ի Մայիսին՝ Մոցարթի, Ռավելի և Շոսթաքովիչի (Shostakovich) ստեղծագործութիւններու ծրագրին մէջ:

 

 Իր իսկ մասնագիտական խումբին հետ ՝ «Տիւփարք համոյթ»-ը (The Ensemble Duparc), ան մտայղացաւ, պատրաստեց, ներկայացուց եւ վարեց երեւակայական ծրագիրներ, որոնք պատրաստուած էին երգացանկէն` ընդլայնուած սենեկային համոյթի համար՝ աւելցնելով, որ անոնք համատեղած են այնքան տարատեսակ, որքան Wagner- ի Siegfried-Idyll- ը եւ Schoenberg սենեկային սիմֆոնիաները` երաժշտութիւնէն սկսած `Պախէն մինչեւ Պըրթուիսթլ (Birtwistle), եւ մասնաւորապէս շեշտ դնելով քսաներորդ դարու երաժշտութեան վրայ:

 

 1998-1999 տարիներուն, Հայկ Իւթիւճեան հրաւիրուած է իր վերջին ասպարէզը սկսելու Փրակայի գեղարուեստի ակադեմիայի երաժշտական կաճառին (Music Faculty of the Prague Academy of Performing Arts) մէջ ՝ մասնագիտական գործակիցներ ունենալով Ֆրանթիսեք Վեյնարը (Frantisek Vajnar), Եոզեֆ Քուչինքան (Josef Kuchinka) եւ Եիրի Պելոհլավեքը (Jiri Belohlavek), նաեւ հետեւելով Եուրայ Ֆիլասի ոճային համագրութեան դասընթացքներուն (Juraj Filas), եւ միաժամանակ փորձառութիւն ու հմտութիւն ձեռք բերելով շարք մը հռչակաւոր նուագախումբերու հետ Պոհեմիոյ (Bohemia) մէջ:

 

 Չեխիոյ մէջ իր արագ ձեռք բերած Չեխերէն լեզուի տիրապետութիւնըկը զօրացնէ իր աշխատանքային յարաբերութիւնները Չեխ երգիչներու եւ գործիքաւորողներու հետ, եւ առ այդ՝ կը հրաւիրուի վերադառնալու եւ աւելի երկար ժամանակով մնալու համար:

 

 Հայկ Իւթիւճեան համերգներ ղեկավարած է Փրակայի, Թեփլիսի (Teplice), Մարիէնպատի (Marienbad) եւ Ուշթի նատ Լապեմի (Usti nad Labem) մէջ, ուր ծառայած է իբրեւ խմբավարի օգնական քաղաքային թատրոնին մէջ՝ աշխատելով (The Cunning Little Vixen)- ի եւ (Die Fledermaus)- ի արտադրութիւններու վրայ եւ մարզելով թատրոնի նուագախումբը՝ յօգուտ «Լա Ֆինթա Ճիարտինիերա» (La Finta Giardiniera) ներկայացումներուն Փրակայի «կալուածներ թատրոն»ի մէջ:

 Նուագախումբի հետ իր համագործակցութիւնը անմիջապէս դարձաւ արդիւնաւէտ այն առումով, որ երաժիշտները կը հրաւիրէին Հայկ Իւթիւճեանը ղեկավարելու իրենց սեփական սենեկային նուագախումբը ՝ «Քոլեկիում երաժշտութիւն» (The Collegium Musicum):

 2000-ի Սեպտեմբերին, ան հրաւիրուած էր ստանձնելու նուագախմբի գլխաւոր խմբավարի պաշտօնը:

 

2016 թուականի Հոկտեմբեր 12-25 օրերուն, տեղի ունեցաւ Հայ գիրքի աննախադԷպ ցուցահանդԷս մը Փրակայի մէջ: Չեխիոյ Ազգային գրադարանին մէջ ներկայացուեցաւ «Որք զծորանս Հոգւոյն արբին» hայ գիրքարուեստը դարերու ընդմէջէն խորագիրով բացառիկ ցուցահանդէսը, որուն կազմակերպիչներն էին Հայաստանի եւ Չեխիոյ Ազգային գրադարանները՝ ՀՀ մշակոյթի նախարարութեան եւ Չեխիայի Հանրապետութեան մօտ Հայաստանի դեսպանութեան հովանաւորութեամբ։ Դոկտոր Հայկ Սրկ. Իւթիւճեան սոյն ցուցահանդէսին համակարգողն ու մենագրութիւն-պատկերագիրքի հեղինակն էր:

 

«Որք զծորանս Հոգւոյն արբին» Հայ գրքարուեստը դարերի ընթացքում» ցուցահանդէսի մենագրութիւնը կը բովանդակէ Հեղինակին շնորհակալական խօսքերը — Հայկական գրային մշակոյթի կոթողներ — Ս. Գրիգոր Նարեկացի՝ «Հրեշտակական վարդապետ» եւ Վարդապետ Ընդհանրական Եկեղեցւոյ — Հայկական եկեղեցական երաժշտութիւն — Չեխ-հայկական գրական յարաբերութիւններ — Հայոց ցեղասպանութիւնը — Ս. Գրիգոր Նարեկացւոյ աստուածաբանութիւնը եւ նախասիրած բներգները — Հայկական եկեղեցական երաժշտութեան ձայնագրութեան համակարգերը — Չեխ-հայկական եւ հայ-չեխական գրական յարաբերութիւններ — «Հայ ժողովուրդի բնաջնջումը». 20-րդ դարու առաջին ցեղասպանութիւնը եւ Չեխ երկիրը — Վերջաբան — Յանձնարարութիւններ յաւելուածական ընթերցման համար.

 

Հայկ Սրկ. Իւթիւճեան հիւրընկալուած եւ ղեկավարած,  որպէս հիւր խմբավար Անգլիոյ մէջ,  եւ աւելի  շատ, Եւրոպական երկիրներ, ուր, բացի Չեխ նուագախումբերու հետ աշխատանքէն, ան ղեկավարած է «The Orchestra of the Festival del Piccolo Mondo Antico » (Իտալիա), «The Jonge Filharmonie »  (Պելճիքա) ) եւ  «The Ensemble Orchestral du Festival International Albert-Roussel » համոյթը  (Ֆրանսա):

 

Ապրիլ 2020-ին, Եւրոպական համալսարանական նուագախումբերու ցանցը «Ամսուայ նուագախումբ» է ճանչցուեր է Փրակայի (Charles University) (Չեխերէն՝ Univerzita Karlova)) Քարլ համալսարանի ուսանողական նուագախումբը, որուն հիմնադիրն ու գլխաւոր խմբավարն է դոկտոր Դոկ¬տո¬ր Հայկ Սրկ. Իւթիւճեանը։ Եւրոպայի մէջ գործող 120 համալսարանական կամ ուսանողական նուագախումբերու համակարգող կեդրոնը նման որոշում կը կատարէ արդէն չորրորդ անգամ։ Այս անգամ պատիւը տրուեր է չեխական համալսարանական նուագախումբին՝ մեր հայրենակիցի ղեկավարութեամբ: 

 

Ան արժանացած Հայաստանի Հանրապետութեան Սփիւռքի նախարարութեան «Կոմիտաս», ինչպէս նաեւ Հայաստանի Ազգային Գրադարանի «Յակոբ Մեղապարտ» մետալներուն:

 

Աղբիւր՝ https://musicofarmenia.com/ Haig Utidjian

Հայերէնի թարգմանեց՝ Շաքէ Մանկասարեան

 

Նոյյան տապան  -   Նշանավոր հայեր