1in.am Ոչինչ դեռ պաշտոնապես հաստատված չէ, բայց արևմտյան մամուլը, որպես կանոն, փոխանցում է իրականին շատ մոտ տեղեկություններ: Պայմանականորեն ասած՝ «Թրամփի կամրջի» ֆինանսական բեռը Միացյալ Նահանգների կամ ամերիկյան մասնավոր ընկերությունների վրա է, ճանապարհը և մյուս ենթակառուցվածքները կգտնվեն Հայաստանի իրավազորության ներքո, տրանզիտը կկարգավորվի ՀՀ օրենսդությամբ սահմանված կարգով: Ամենակարևորը՝ իրավական առումով բոլոր պայմանավորվածությունները կլինեն հայ-ամերիկյան:
Ի՞նչ կլիներ, եթե Հայաստանը կատարեր նոյեմբերի 9 –ի եռակողմ հայտարարության 9-րդ կետն իրավական այն «հիմքով», որ մեկնաբանում էր Ադրբեջանը, իսկ Ռուսաստանը դրանց չէր առարկում: Վերջերս Իլհամ Ալիևը հիշեցրել է, որ խորհրդային շրջանում Մեղրիի, ինչպես նաև՝ Մինջևան-Կապան երկաթգիծը գտնվում էր Ադրբեջանի երկաթուղիների վարչության կառավարման ներքո: Սա այն դեպքն է, երբ Ադրբեջանի նախագահը չի ստում:
1967 թվականին, իրոք, ԽՍՀՄ կառավարությունը կայացրել է որոշում, որով Անդրկովկասի երկաթուղիների կենտրոնական կառավարումը, որ իրականացվում էր Թբիլիսիից, մասնատվել է, ստեղծվել է Ադրբեջանի երկաթուղիների վարչություն, որի տնօրինությանն է անցել Հայաստանի տարածքով անցնող Մինջևան-Մեղրի երկաթգիծը:
Չարաբաստիկ 9-րդ կետի ռուս-ադրբեջանական մեկնաբանության կատարման դեպքում ո՞վ էր ֆինանսավորելու երկաթուղու կառուցումը: Ամենայն հավանականությամբ՝ Ռուսաստանը կամ ռուս-ադրբեջանական ինչ-որ կոնսորցիում, իսկ շահագործման ռեժիմի վրա կախված էր լինելու խորհրդային շրջանի նախադեպը: Լավագույն դեպքում «Ռուսաստանի երկաթուղիների» դուստր-կազմակերպությունը, որին կոնցեսիոն կառավարման են հանձնված Հայաստանի տարածքում միայն գործող երկաթուղիները, բայց ինքը, չգիտես, ինչու, կոչվում է «Հարավա-կովկասյան երկաթուղիներ», կարող էր կոնսորցիումի մասնակից դառնալ, բայց դա, միևնույն է, կլիներ նույն ռուսական ներկայությունը:
Այսքանը կարելի է համարել «տեխնիկական խնդիր», բուն վտանգը լինելու էր նրանում, որ Մեղրիում ռուս-ադրբեջանական, մասամբ, գուցե նաև հայաստանյան կոնսորցիումը Սյունիքի կարգավիճակը հարցը թողնելու էր օդում կախված: Եվ, ամենայն հավանականությամբ, դա ինչ-որ ձևով «ինկորպորացվելու էր» հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման պայմանագրում:
Ռուսաստանն, իհարկե, Սյունիքը դե-յուրե չէր հանձնի Ադրբեջանին, բայց որևէ ձևով կսահմանափակեր նրա նկատմամբ Հայաստանի լիարժեք իրավազորությունը: Այդ հարցում Բաքվի և Մոսկվայի սկզբունքային դիրքորոշումը նույնական է. «Սյունիքը Հայաստանի կազմում է մնացել բոլշևիկյան Ռուսաստանի որոշմամբ»:
Այդ դեպքում, ըստ էության, Սյունիքի հարավում կվերահաստավեր խորհրդային շրջանի ստատուս-քվոն, տեղաշրջանը կմնար «կոնդոմինումային կառավարման» գոտի՝ Ռուսաստանի «արբիտրաժային» զինված ներկայությամբ:
Հայաստանի իշխանությունների հակառակորդները և «բարի» ընդդիմախոսները բերում են մի «զորեղ» փաստարկ. նոյեմբերի 9- ի 9-րդ կետի կատարման դեպքում «Լաչինի միջանցքը կպահպանվեր, և Լեռնային Ղարաբաղը կմնար հայկական»: Այստեղ գործ ունենք իրականության ոչ ադեկվատ ընկալման կամ միտումնավոր նենգափոխման հետ: Լաչինի միջանցքի «իրավական կարգավիճակը սահմանված էր» հինգ տարով, իսկ Սյունիքում հաղորդուղիների բացման պայմանագիրն, ամենայն հավանականությամբ, կլիներ անժամկետ:
Այն, ինչ «դրված է» Վաշինգտոնի բանակցությունների սեղանին և կարող է ստորագրվել, ռիսկեր ունի՞: Իհարկե: Բայց գլխավոր հարցը, կարծես, լուծված է. Հայաստանի սուվերեն տարածքում որեւէ կոմունիկացիայի հաստատման իրավական գործընթացին Ադրբեջանը չի մասնակցում, կողմ չէ: Եվ եթե այդ համաձայնությունն ստորագրվի, ապա կնշանակի, որ Սյունիքի կարգավիճակի «վիճելիության» խնդիրը լուծվում է, ընդ որում՝ վերջնականապես: Մի բան, որ չէինք ունենա նոյեմբերի 9 –ի եռակողմ հայտարարության 9-րդ կետի ռուս-ադրբեջանական մեկնաբանությամբ կատարելու դեպքում:
ՀԱՅԵՐԵՆ
Русский
English
Դաս. հայերեն
French
