«Հայաստան» լրատու Աթէնք, 29.05.2011. Հարց - Բարով էք եկել Աթէնք, պարոն Պետրոսեան, խնդրում ենք խօսել Վարդան Պետրոսեանի մասին, որպէս ընտանիքի հայր եւ հասարակ քաղաքացի: - Ամուսնացած եմ, ունեմ երկու երեխայ, տղաս 24 տարեկան է, աղջիկս` 15: Տղաս երկու օր առաջ որպէս գերազանց ուսանող Երեւանում աւարտեց համալսարանը, ստացաւ դիպլոմ` արտաքին յարաբերութիւնների մասնագիտութեամբ, նա յայտնի է նաեւ «Հայ սուպեր սթարից» եւ աշնանը կը գնայ բանակ` ծառայելու: Աղջիկս, որը շուտով 15 տարեկան կը դառնայ երազում էր վիպասան դառնալ. անցեալ տարի նկարահանուեց Ֆրանս- հայկական մի Ֆիլմում, որպէս գլխաւոր դերակատար, այն կոչւում է «Պիանօ», եւ հիմա իր մօտ առաջացել է դերասանական հակումներ: Կինս, սփիւռքահայ է, Ֆրանսիական թատերական աշխարհի պրոֆէսիոնալ դերասանուհի-ռեժիսոր, նաեւ թատրոնի դպրոցի ուսուցչուհի, միասին աշխատել ենք Ֆրանսիական թատրոնում եւ մի քանի բեմադրութիւններ ենք ունեցել Երեւանում: Ընտանիքիս մնացած անդամները` եղբայրներ, քոյր, գերդաստան, բոլորը ապրում են Երեւանում, ծնողներիս կորցրել եմ վաղուց. հայրս մահացել է 1982թ.-ին, մայրս՝ 1989թ.ին: Հայրս Մանազկերտից էր, 1912թ.-ին, Ցեղասպանութեան ժամանակ, մազապուրծ եղած, իր մօր հետ հասել են Ալեքսանդրապոլ` Գիւմրի: Հայրս մեծացել է ամերիկեան որբանոցում, նրա կողմից ես հարազատներ չունեմ: Մօրս պապերը եւ մեծ պապերը Սալմաստից եւ Խոյից են: Մօրս պապերը երկուսն էլ քահանայ են եղել. 1918թ. երբ թուրքերը եկել են տարածաշրջան երկուսն էլ սպանուել են: Ես ծնուել եմ Երեւանում, 1992 թ.-ից գտնւում եմ Փարիզում, Երեւանում եւ աշխատանքիս բերումով, տարբեր երկրներում: Հարց - 1992-ին, երբ Փարիզ մեկնեցիք, ի՞նչ էր ձեր առաջին տպաւորութիւնները Սփիւռքից, ի՞նչն էր հետաքրքրական, իւրովի կամ տարօրինակ: - Ես մինչ այդ, այսպէս թէ այնպէս, սփիւռքահայութեան հետ շփումներ ունեցել էի, ինչ որ չափով ծանօթ էի եւ երբ մեկնեցի Ֆրանսիայ կ'ուզէի ինչ, որ յանդուգն քայլ առնէի եւ ինձ արդարացնէի: Դժուար ժամանակներ էր, ես իմ ընկերների առաջատարն ու դրօշակակիրն էի, եւ մտածում էի, որ թողնելով իմ հանդիսատեսը Հայաստանում եւ դառնալով սփիւռքահայ մի սոխակ, դա ճիշդ չէր լինի: Ոստի մտայ Ֆրանսիական թատրոն, փակուեցի եւ ճգնելով շատ արագ Ֆրանսերէն սովորեցի: Մի տարի անց, արդէն ես Ֆրանսիական թատրոն եմ մտել, ի հարկէ, շատ ու շատ գործօններ, ծանօթութիւններ, անձնական հմայք, լեզուի իմացութիւն, իրենց դերը կատարեցին: Այդպէս էլ ես մաս չկազմեցի սփիւռքահայութեան կեանքում, ի հարկէ հրաւէրներ եղան` ելոյթների, ճաշկերոյթների, հաւաքոյթների, ես ճիշտն ասած, ինձ մի քիչ հեռու էի պահում, որովհետեւ մտածում էի, այդ կեանքում մտնելով, որտեղ մտածողութիւնը, գրեթէ անշարժ է, փակուած է եւ գետոյացած, ես ինքս էլ իմ մտածողութեամբ կը դառնայի այդպիսին, ինչը ինձ թոյլատրելի չէր, որպէս արուեստի գործիչ: Այդուհանդերձ, ես Սփիւռքի կեանքը ճանաչեցի, կինս սփիւռքահայ է. նրանց ապրած վշտին, ցաւին ծանօթ եմ, նրանց բնաւորութեան որոշակի գծերը գիտեմ, ապրել եմ նրանց ապրումները: Իմ մէջ միանգամայն յաղթահարուած են հայաստանցի-սփիւռքահայ հասկացողութիւնները: Աջ ձեռքը ի՞նչ կ'ասի ձախ ձեռքի մասին... Մենք` փարիզահայերս, բէյրութահայերս, թեհրանահայերս, Ամերիկայի, Կանադայի Ռուսաստանի հայերս, նոյն մարմնի տարբեր բեկորներն ենք, որ պատմութեան դաժանութեամբ ցրուեցինք աշխարհով մէկ : Հարց - Դուք ձեր ներկայացումներով եւ հարցազրուցներով հանդէս էք գալիս քննադատութիւններով եւ առաջարկութիւններով. ձեզ մօտ նշմարելի է ապագայի նկատմամբ որոշակի լաւատեսութիւն։ Պարոն Պետրոսեան, այդ լաւատեսութեան համար կա՞ն արդեօք պատճառներ, թէ՞ դա սուբյեկտիւ ցանկութիւն է: - Բնականաբար, ամէն մարդ ուզում է իր երազածը տեսնել իրականացած, սա բոլորիս մէջ նստած է։ Քչերը համարձակութիւն ունեն դա ասելու։ Բայց նաեւ ասեմ, որ մէկ-մէկ իմ ասածների մէջ մարգարէական բանէր են լինում, այնպէս որ վախեցէք իմ ասածներից։ Եւ չկայ մի բան, որ ես ասեմ ու չիրականան. դեռեւս միայն իմ ասածների վատ բաներն են կատարւում, բայց պիտի գայ ժամանակ, որ լաւ բանէր էլ տեղի կունենան։ Օրինակ, ժամանակին առաջարկել եմ մերոնց, որ, միանանք Չինաստանին, չեն լսում, բայց պիտի գայ մի օր, եւ այդպէս կը լինի, յամենայն դէպս, իրենք գալիս են, աւելի լաւ է մենք առաջին քայլերը անենք: Ես կէս դար ապրած մարդ եմ, եւ քիչ թէ շատ ինչ որ բան սկսել եմ հասկանալ. ես հասկացել եմ մի բան, ինչպէս Սոկրատն, որ ոչինչ մենք չգիտենք եւ մենք ոչինչ չենք կարող ասել ապագայի մասին, մենք կարող ենք վերլուծել, (ուղղակի մենք հայերս շատ աւելի վարպետօրէն ենք վերլուծում), անցեալը եւ անցեալի սխալները, բայց երբ սկսում ենք, քաղաքագիտութեան եւ տնտեսագիտութեան մէջ մարգարէանալ, տեսնում ենք, թէ ինչպէս չարաչար սխալուել ենք, որովհետեւ մարդ ի վիճալի չի տեսնել պատմութեան շարժիչ ուժը` գեներատորը: Նոյնն է թատրոնը, մենք տեսնում ենք բեմում կախարդական մի աշխարհ, բայց մենք չգիտենք թէ ինչ է կատարւում կուլիսների հետեւում: Մենք տեղեակ չենք պատմութեան այդ գեներատորի մասին. եթէ 30 տար առաջ մեզանից մէկը ասէր, որ Ղարաբաղը մերը կը լինի, պիտի ասէինք, չէ, սուտ է, եւ այս հոգով շարունակ եթէ մենք վաղուայ համար ասենք Վանը մերը պիտի լինի, պիտի ասեն, որ այս մարդը գիժ է, տարէք սրան, որովհետեւ թուրքական բանակը 650000 է, Նատօ-ն այսքայ~ն հազար է, բայց դա կանխատեսելին է եւ տրամաբանական, բայց պատմութիւնը զարգանում է անտրամաբանական եւ անկանխատեսելի:Դրա համար իմ առաջարկները, մի քիչ ծաղր ու ծանակի է վերածուած, եւ դրա համար էլ, երեւի, ինչ որ մարգարէական բանէր ես իմ մէջ ունեմ: Հարց - Մի տեղ ասել էք, «եթէ դու հասել ես քաղաքական բարձրունքի, դու արդէն ունես բաւականին մութ անցեալ»։ Արդեօ՞ք դա նշանակում է, թէ անհնար է ծնուեն քաղաքական այրեր, որ գալիք ընտրութիւնների փոխարէն մտածեն գալիք տասնամեակների մասին: - Ես շատ կ'ուզէի, որ այդպէս լինէր, բայց ինչպէս տեսնում եմ, ցաւօք սրտի, դառն իրականութիւնը, ցոյց է տալիս հակառակը, դրա վառ ապացոյցն է, օրինակ, վերջերս Նիւ Եորքի հիւրանոցում Արժոյթի միջազգային հիմնադրամի նախագահ Դոմինիկ Ստրաուս-քանի ձերբակալման պատմութիւնը. լրատուամիջոցների կողմից աստուածացուած, Ֆրանսիայի նախագահութեան յաջորդ յաւակնորդ, տեսէք, հիմա ինչքան էլ ասենք, որ այդ գործը հնարաւոր է կազմակերպուած լինի, բայց, որ նա իսկական կնամոլ է եւ դա առաջին դէպքը չէր, սա էլ բոլորը գիտեն: Ուզում եմ ասել, որ ցաւը հէնց այդտեղ է, որ այսօր քաղաքականութեան մէջ առաջ գնալու համար մարդը պէտք է որոշակիօրէն ինչ որ նորմեր ոտնահարի, ինչ որ բանէր իր մէջ խեղդի: Ինձ կատակով ասում էին, դու ինչու քաղաքականութեան մէջ չես մտնում, քո յետեւից կը գան, ես ասում եմ, քաղաքականութեան եւ արուեստի մէջ օրէնքները տարբեր են, մի տեղ ստախօսութիւնն է զէնքը,իսկ միւսում` ճշմարտախօսութիւնը: Հարց - Փոփոխութիւնը մեզ մօտ հնարաւոր կը դառնայ օրէնքի կիրառման հանդէպ խստապահանջութեա՞մբ, թէ՞ բարոյական արժէքների վերականգնմամբ. որտեղի՞ց սկսել: - Գիտէ՞ք, նկատել եմ որ Հայաստանում, մարդկանց ստեղծագործական միտքը զարգացել է օրէնքները շրջանցելու ուղղութեամբ: Ես համաձայն եմ, որ օրէնքը պիտի լինի բոլորի համար, ինչպէս, որ բերի Ստրաուս-քանի օրինակը, երբ սովորական ոստիկանը գնում է եւ հզօր քաղաքական գործչին առանց այլեւայլի ձերբակալում եւ տանում է ոստիկանութիւն։ Իմացէք, որ նոյն բանը Ֆրանսիայում չեն կարող անել, այդ մասին են խօսում այսօր Ֆրանսիայի լրատուամիջոցները: Իսկ Հայաստանում դա անհնար մի բան է: Ամն-ում օրէնքը բոլորի համար է, ինչպէս էլեկտրականութիւնը` մատդ մօտցրեցիր, հոսանքը կը խփի, ուզում ես եղիր հարուստ կամ աղքատ, այսպէս պիտի լինի օրէնքը: Ես կարծում եմ մարդը մինչեւ էութեամբ չփոխուի, նա անընդհատ օրէնքը պիտի շրջանցի: Եթէ մեզ համար բերեն Եւրոպայից պատրաստի օրէնքներ, դա նոյնը կը լինի, եթէ ստեղծենք Քրդստան եւ Շուեցարիայի սահմանադրութեամբ այն ղեկավարենք: Ես կարծում եմ փոփոխութիւնը, որպէս կանոն, ներսից պիտի տեղի ունենա: Օրէնքի փոփոխութիւնը ես թողել եմ քաղաքական գործիչներին, իսկ ներքին բարոյական փոփոխութիւնը` արուեստին: Այստեղ է արուեստի Ֆունկցիան: Հարց - Գաղտնիք չէ, որ Հայաստանում ձեւաւորուել եւ տիրող է օլիգարխիկ համակարգը։ Օլիգարխիայի կամայականութեան պայմաններում արդեօ՞ք հնարաւոր է ունենալ նորմալ դատական համակարգ եւ կայանան նորմալ ընտրութիւններ: - Մեր հանրապետութեան առաջին նախագահական ընտրութիւնները արդար էին, մնացած երեք ընտրութիւնները արդար չէին: Բոլորը ասում են՝ եկէք, վերջապէս գիտակցենք, որ այդպէս սուտ ընտրութիւններ չի կարելի այլեւս բեմադրել, բայց երբ գալիս է պահը, բոլորը սկսում են գնել ձայները: Ըստ իս, պէտք է, դեռեւս անհրաժեշտ է մի շոկային իրավիճակ, որը թոյլ կը տայ մարդկանց գնալ ճիշտ ընտրութիւն կատարելու, ինչպիսին էր վիճակը 90-ականների սկիզբին: Ես չգիտեմ այդ շոկային իրավիճակը ինչպէս կը ստեղծուի, բայց որ կը ստեղծուի, համոզուած եմ: Հարց - Այսօրուայ արուեստի մասին ի՞նչ կ'ասէք: - Ես յիշում եմ, թէ ինչ էր 1994-96թթ.-ի թատրոնի վիճակը Հայաստանում. թատրոններ մտնելիս, կարծես մտնում էիր քանդուած օջախ, հոգի` շունչ չկար... եւ դերասանները գալիս էին` ընկճուած ու խեղճացած, գալիս էին կիսաքաղց, միայն չմոռանալու համար իրենց թատրոնը, մի կերպ կարողանում էին թատրոնը պահել: Ժամանակները փոխուեցին, Լինսի հիմնադրամը բոլոր թատրոնները նորոգեց, այսօր մտնում ենք մեր թատերասրահները՝ հիանում ենք։ Հիմա մենք սերիալներն ենք քննադատում, բայց յիշենք 3 կամ 4 տարի առաջ մեր սերիալներն ինչպիսին էին եւ հիմա ինչպիսին են, պէտք է ժամանակ տալ զարգացման համար։ Արուեստի կեանքը բուռն զարգացում է ապրել, այսօր խմբեր են գալիս արտասահմանից, փառատօներ են կազմակերպւում։ Ճիշտ է, բոլորը չեն սպասուած որակի, բայց ես տեղաշարժը շատ դրական եմ գնահատում: Կեցցէ արուեստի մարդիկ, որ կարողացան կիսաքաղց վիճակում արուեստը պահել որոշ մակարդակի վրայ. եթէ մեր քաղաքական գործիչները կարողանային նոյնը անել, այսօր Հայաստանում կեանքը բոլորովին ուրիշ կերպ կը լինէր: Բայց նրանք դժբախտաբար ընտրեցին Հայաստանի եղածը գրպանելու ամօթալի քաղաքականութիւնը: Այսօր արուեստը Հայատանում մի հայելի է, որտեղ մարդիկ անընդհատ կարող են իրենք իրենց տեսնել: Թէկուզ ամէն նեկայացումից յետոյ չորս, հինգ կամ վեց հոգի վերափոխուած դուրս գան, դա ինձ համար մեծ յաղթանակ է: Զրոյցը վարեց «Հայաստան» թերթի գլխաւոր խմբագիր Դաւիթ Այվազեանը

---