Սեպտեմբերի 18-ին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում, բարձր նախագահութեամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագոյն Պատրիարք եւ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի, սկսուեց Եկեղեցական-ներկայացուցչական հինգերորդ ժողովը, որին մասնակցում են Երուսաղէմի եւ Կոստանդնուպոլսի Հայոց Պատրիարքութիւնների ներկայացուցիչները, Հայրապետական պատուիրակութիւնների, Հայաստանի եւ Սփիւռքի թեմերի առաջնորդներն ու աշխարհական պատուիրակները, Հայ Եկեղեցու տարբեր կառոյցներում պաշտօնավարող եպիսկոպոսները, Գերագոյն Հոգեւոր Խորհրդի անդամները: 

Ժողովը բացուեց Տէրունական աղօթքով: Բացման խօսքով հանդէս եկաւ Գերագոյն հոգեւոր խորհրդի անդամ, ԱՄՆ Հայոց Արեւմտեան թեմի առաջնորդ Տ. Հովնան արքեպիսկոպոս Տէրտէրեանը` հանգամանօրէն անդրադառնալով եկեղեցական-ներկայացուցչական ժողովի աշխատանքների կարեւորութեանը` ուղղուած Հայ Եկեղեցու պայծառութեանն ու առաքելութեան արգասաւորմանը: 

Ապա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը հայրապետական իր պատգամն ուղղեց Եկեղեցական-ներկայացուցչական ժողովի մասնակից 155 պատուիրակներին: 

«Սիրելի hոգեւոր Հայրեր,

Սիրեցեալ հաւատաւոր զաւակներ Մեր,

Հոգու բերկրութեամբ ողջունում ենք ձեզ ազգիս նուիրական հոգեւոր կենտրոնում` Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում, որի օրհնաբաշխ հովանու ներքոյ Աստծոյ կամօք վերստին  համախմբուել ենք Եկեղեցական-ներկայացուցչական ժողովի` այս նոր, ընդլայնուած կազմով: Ողջունում ենք ներկայութիւնը Նուիրապետական մեր Աթոռների ներկայացուցիչների` Երուսաղէմի Հայոց Պատրիարքութեան ներկայացուցիչ Գերաշնորհ Տ. Արիս արքեպիսկոպոս Շիրվանեանին, Կոստանդնուպոլսի Հայոց Պատրիարքութիւնը ներկայացնող Պատրիարքական ընդհանուր փոխանորդ Գերաշնորհ Տ. Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշեանին: 

Մենք մեծապէս կարեւորում ենք մեր Եկեղեցու Նուիրապետական Աթոռները եւ աշխարհասփիւռ մեր թեմերը ներկայացնող այս ժողովի գործունէութիւնը, որը պիտի զբաղուի Հայ Եկեղեցու ժողովական կառոյցների կանոնադրութիւնների մշակման, ներեկեղեցական կեանքի կազմակերպման եւ եկեղեցական հոգեխնամ առաքելութեան լաւագոյնս արդիւնաւորման հարցերով: Այս առումով կարեւորում ենք նաեւ նախորդ տարի մեր Եկեղեցու` Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսութեան եւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան  եպիսկոպոսաց աննախադէպ ժողովի գումարումը, որը նոյնպէս պիտի դառնայ պարբերական` զօրացնելով տիրաւանդ մեր առաքելութիւնը: Արդի ժամանակների նոր պայմանները եւ մարտահրաւէրները բերում են եկեղեցական ոլորտում առաւել կազմակերպուած ու հետեւողական գործունէութեան հրամայականը: Այսօր մեր ժողովրդի հոգեւոր- եկեղեցական կեանքում յառնած խնդիրները կարիքն ունեն հրատապ լուծման եւ միասնական առաւել քաջեռանդ գործունէութեան եւ գործակցութեան:

Սիրելիներ, Եկեղեցու կենսունակութեան եւ զօրութեան ակունքները բխում են անխորտակ վէմից քրիստոսապատուէր սիրոյ, որը միմեանց է շաղկապում ու միաւորում Եկեղեցու իւրաքանչիւր զաւակի, համայնքի իւրաքանչիւր անդամի սիրտը, կեանքն ու գործերը: Այսպէս եւ եկեղեցական մեր կառոյցների գործունէութիւնը, ինչպէս եւ` դժուարութիւններն ու մարտահրաւէրները յաղթահարելու ջանքերը շարունակ պիտի իրագործուէն միմեանց հանդէպ սիրոյ եւ ծառայութեան ոգով, որի վերաբերեալ մեր Տէրը յանձնարարեց. «Ձեզնից ով կամենայ մեծ լինել, թող լինի ձեր սպասաւորը. եւ ձեզնից ով կամենայ առաջին լինել, բոլորին ծառայ թող լինի. որովհետեւ մարդու Որդին էլ չեկաւ ծառայութիւն ընդունելու, այլ` ծառայելու» (Մարկ. 10.43-45): Եղբայրական սիրոյ եւ միմեանց հանդէպ նախանձախնդրութեան այս ոգին պիտի դարձնենք ուժն ու լծակը հոգեւոր-եկեղեցական եւ ազգային մեր կեանքի բարեփոխման ու զօրացման, որին կոչուած է նաեւ այս ժողովը: 

Ժողովի գործունէութիւնն առաւել կազմակերպուած  եւ արդիւնաւէտ իրականացնելու նպատակով օրակարգում ներառնուած է նաեւ Եկեղեցական-ներկայացուցչական ժողովի կանոնադրութեան նախագծի քննարկումը: Ժողովի օրակարգում է շարունակում մնալ նաեւ Թեմական կանոնադրութեան ուղենշային փաստաթղթի ներդրման գործընթացին վերաբերող հարցը: Գնահատանքով անդրադառնալով այս ուղղութեամբ կատարուած աշխատանքներին, պիտի  արձանագրենք, որ տակաւին աւարտին չեն հասել թեմական կանոնադրութիւնների բարեփոխման աշխատանքները` համաձայն Թեմական-ներկայացուցչական ժողովի կողմից հաստատուած կանոնադրութեան ուղենիշի: Եկեղեցական կեանքի կանոնակարգման յապաղումները տկարացնում են Եկեղեցու առաքելութիւնը` շարունակելով տեղիք տալ կամայական դրսեւորումների: Վերստին ընդգծենք, որ կանոնադրութեան ուղենիշը հիմնուած է մեր եկեղեցական իրաւունքի ու կանոնների վրայ եւ երբեք չի սահմանափակում թեմերի իրաւասութիւններն ու լիազօրութիւնները: Նախորդ տարիներին այս առումով հնչել են թիւր մեկնաբանութիւններ, դրսեւորուել անհարկի կասկածամտութիւն, որոնք արդիւնք են մեր Եկեղեցու կանոնական դրոյթներին, ինչպէս եւ առաջարկուող ուղենիշի սկզբունքներին անտեղեակութեան, նաեւ յարմարուողականութեան հոգեբանութեան եւ ամրագրուած կարծրատիպերի: Մինչ օրս իրականացուել են բացատրական եւ տեղեկատուական  ընդգրկուն աշխատանքներ: Ներկայիս այլեւս անհասկանալի եւ անընդունելի է որոշ թեմերում Թեմական կանոնադրութեան ուղենիշի որդեգրման գործընթացի անաւարտ վիճակը, եւ հարկ է պատշաճ նախանձախնդրութիւն դրսեւորելով` մօտ ժամանակներում աւարտին հասցնել աշխատանքները: 

Անհրաժեշտ ուշադրութիւն պէտք է դարձուի  նաեւ այն իրողութեանը, որ թեմական-համայնքային մեր կեանքը մեծ ազդեցութիւն է կրում մեր ժողովրդի տեղաշարժերից: Համայնքները համալրւում են նոր անդամներով, սակայն տարիներ շարունակ ընթացող այս փոփոխութիւնները չեն արտացոլւում թեմական կառոյցների գործունէութիւնից ներս: Առկայ է համայնքի անդամների անհամաչափ ներգրաւուածութիւն թեմական գործընթացներում: Կարող ենք արձանագրել, որ յաճախ թեմի տարածքում բնակուող հայորդեաց թուի համեմատ բաւական նուազ է հոգեւոր-եկեղեցական կեանքին,  միջոցառումներին ու ձեռնարկներին նրանց մասնակցութիւնը: Այս խնդիրների առջեւ անհրաժեշտ է առաւել զօրացնել քարոզչութիւնը, հոգեխնամ առաւել ընդգրկուն գործունէութիւն ծաւալել, Եկեղեցու գործուն անդամների շարքերում ներգրաւել թեմի կամ ծուխի հոգեւոր իրաւասութեան ներքոյ ապրող եւ դեռեւս եկեղեցական կեանքին միայն մասնակիօրէն հաղորդակցուող հայորդեաց: Սփիւռքում շարունակում են մտահոգող մնալ նոր սերնդի ազգային գիտակցութեան պահպանման, մայրենի լեզուի իմացութեան ու գործածութեան, խառն ամուսնութիւնների մարտահրաւէրները: Անհրաժեշտ է նոր ծրագրեր իրագործել` երիտասարդներին ազգայինի ծիրից ներս պահելու, հոգեւոր եւ ազգային արժէքներով դաստիարակելու եւ կրթելու ուղղութեամբ:

Մեր օրերի աշխարհայնացման ընթացքները, բարոյական ընկալումների յաճախակի աղաւաղումը, հասարակութեան կեանքում քրիստոնէութեան ունեցած կարեւոր դերի գիտակցման նուազումը աւերիչ ներգործութիւն են ունենում նոր սերնդի աշխարհընկալման ու հաւատքի հարցերում: Արդարեւ, իւրաքանչիւր թեմում ունենք եկեղեցասէր երիտասարդաց կազմակերպութիւններ, Մայր Աթոռի հովանու ներքոյ ստեղծուել է բոլոր թեմերից երիտասարդներ ընդգրկող Հայ Եկեղեցասէր Երիտասարդաց կազմակերպութիւնը, գործում են կիրակնօրեայ դպրոցներ, Հայորդեաց տներ: Կատարուած աշխատանքներով հանդերձ` հարկ է մեծ ջանքեր ներդնել Հայաստանում եւ Սփիւռքում մեր Սուրբ Եկեղեցու առաքելութեան մէջ երիտասարդներին լայնօրէն ներգրաւելու, նրանց հոգեւոր-կրօնական գիտելիքները, հաւատքն ու նախանձախնդրութիւնը զօրացնելու համար: 

Առաջիկայ տարի ազգովի նշելու ենք Հայոց Ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցը: Խնկարկելու ենք մեր նահատակների յիշատակի առջեւ` ամրանալով մեր կամքի ու հաւատի մէջ` արդար աւարտի հասցնելու մեր դատը: Մեծ տարելիցը ջանալու ենք դարձնել ազգային մեր կեանքի զօրացման եւ Հայոց Ցեղասպանութեան համընդհանուր ճանաչման ազդակ ու հանգրուան: Այս առիթով մեր Եկեղեցին պիտի կատարի մեր անմեղ զոհերի սրբադասումը: 2015 թ. Սուրբ Էջմիածնում կատարելու ենք նաեւ սրբազան Միւռոնի օրհնութիւն` ի մխիթարութիւն մեր ժողովրդի եւ ի զօրացում մեր հաւատքի ու քրիստոնէական արժէքների, մեր ժողովրդի միասնականութեան եւ Մայր Աթոռի ու Մայր հայրենիքի շուրջ համախմբման:  

Սիրելիներ, քաջ գիտէք, որ մեր Սուրբ Եկեղեցու փրկարար առաքելութեան անբաժան մասն է հայապահպան եւ հայրենաշեն գործունէութիւնը, որի իրականացմանը Աստծոյ օրհնութեամբ իրենց նպաստն են բերում աշխարհասփիւռ մեր թեմերի բազում հաւատաւոր հայորդիներ: Մեր ժողովրդի հոգում անքակտելիօրէն կապուած են հաւատքի եռանդը եւ հայրենիքի սէրը, որոնք միշտ արթուն ու վառ պիտի պահպանենք: Անտարակոյս է, որ մեր լուսաւոր ապագան պիտի կերտենք հայրենի պետականութեան ամուր հիմքերի վրայ: Ազգային պետականութիւնն է այն բարեբեր հողը, որի վրայ ժողովուրդները բացայայտում եւ դրսեւորում են իրենց հոգեւոր ներուժը, կայանում իրենց ինքնութեամբ, կեանքի կոչում իրենց իդէալները: Ներկայիս մեր հայրենիքը անկախութեան երկու տասնամեակների ձեռքբերումներով հանդերձ` կանգնած է նաեւ տնտեսական, սոցիալական խնդիրների ու դժուարութիւնների, քաղաքական մարտահրաւէրների առջեւ: Վերջին ամիսներին Արցախի եւ Հայաստանի սահմաններում հրադադարի խախտման բազմաթիւ դէպքերը վկայեցին, թէ որքան անկայուն է խաղաղութիւնը: Մեր ժողովրդին յուզում են արցախեան հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորման ու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան միջազգային ճանաչման, Հայաստանի անօրինական շրջափակման վերացման, Հայոց Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման ու դատապարտման հիմնախնդիրները, Մերձաւորն Արեւելքում, Սիրիայում, Իրաքում եւ Ուկրաինայում հակամարտութեան մէջ յայտնուած մեր համայնքների, հայորդիների խնդիրներն ու դժուարութիւնները, որոնց մասին մեր Եկեղեցին բարձրաձայնում է միջեկեղեցական ատեաններում, դրանց միջոցով իր ձայնը լսելի դարձնում պետութիւնների, միջազգային կազմակերպութիւնների պատասխանատու այրերին, ինչպէս եւ մշտահունչ յորդորում ու քաջալերում է համայն հայութեանը` միասնական ուժերով լուծելու ազգային հիմնախնդիրները: Ներկայացուցչական այս ժողովը կոչուած է նաեւ խորհելու եւ քնննարկելու Հայրենիքին սատարելու, համազգային կեանքում առկայ խնդիրները լուծելու վերաբերեալ այն ծրագրերն ու առաջարկները, որոնք կարող ենք իրականացնել մեր Սուրբ Եկեղեցու եւ եկեղեցական կառոյցների միջոցով: 

Հաւատում ենք, որ Եկեղեցական-ներկայացուցչական ժողովի գործունէութիւնը նպաստելու է մեր Սուրբ Եկեղեցու առաքելութեան արգասաւորմանը, մեր ժողովրդին յուզող հարցերին հրատապ անդրադառնալով, առաջարկներ ու ծրագրեր ներկայացնելով եւ համապատասխան որոշումներ կայացնելով աջակցելու է Ազգային-եկեղեցական ժողովի աշխատանքներին` միասնական առաքելութեամբ նոր ձեռքբերումներ արձանագրելու ազգային-եկեղեցական կեանքում:

Աղօթում ենք ի խորոց սրտի, որ Սուրբ Հոգու առաջնորդութեամբ բազմարդիւն լինի ընթացքը այս ժողովի, եւ Բարձրեալն Աստծոյ զօրակցութիւնն ու աջակցութիւնը ուղեկից լինեն մեզ հաւատաւոր մեր ժողովրդին սպասաւորութեան ճանապարհին: Հայցում ենք, որ Ամենակալ Տէրը խաղաղութիւն ու առաջընթաց շնորհի համայն հայութեանը եւ մեր Մայր Հայրենիքին եւ Իր ամենախնամ Սուրբ Աջով միշտ անսասան ու պայծառ պահի Առաքելական մեր Սուրբ Եկեղեցին:

Շնորհք Տէառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եղեցին ընդ ձեզ եւ ընդ ամենեսէան. ամէն», - ասաց Նորին Սրբութիւնը:

Հայրապետական օրհնութիւնից ու պատգամից յետոյ Երուսաղէմի Հայոց պատրիարք Ամենապատիւ Տ. Նուրհան արքեպիսկոպոս Մանոանկալի է, որ այդ հարցերին մօտենանք խորը գիտակցութեամբ եւ լրջութեամբ ի շահ Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցու եւ համայն հայ ժողովրդի», - ասաց Արիս Սրբազանը` անդրադառնալով նաեւ Միջին Արեւելքի երկրներում տիրող անհանգիստ իրավիճակին, որը վտանգում է նաեւ հայ քրիստոնեաների ներկայութիւնը Միջին Արեւելքի այդ երկրներում:

Ժողովականներին ողջունեց նաեւ Կոստանդնուպոլսի Հայոց Պատրիարքութեան Պատրիարքական ընդհանուր փոխանորդ Գերաշնորհ Տ. Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշեանը` գոհութիւն յայտնելով Երկնաւորին, որ առիթ է ընծայել մէկ անգամ եւս համախմբուելու Մայր Աթոռի հովանու ներքոյ: «Նման ժողովների գումարումները շատ կարեւոր իրադարձութիւններ են, մանաւանդ ներկայումս, երբ Հայ Եկեղեցին առաւել քան երբեւէ կարիք ունի դրսեւորելու միասնականութեամբ զօրացած կեցուածք` դիմադրելու համար այլազան անբաղձալի հոսանքների աւերիչ զօրութեանց: Դարձեալ` նման ժողովներն իրենց գոհացուցիչ արդիւնքները կ'ունենան, երբ կը ծառայեն Հայ Եկեղեցու գոնէ մէկ անդամի հաւատքի ամրապնդմանը եւ հոգեւոր կեանքի շինութեանը», - նշեց Արամ Սրբազանը` այս ժողովն արտայայտութիւնը նկատելով Եկեղեցու հոգեւորական եւ աշխարհական դասերի միասնականութեան, որով ժողովականներն առ Աստուած ապաւինութեամբ պէտք է աշխատեն` ի մտի ունենալով Հայ Եկեղեցու անսասանութիւնն ու բարեկարգութիւնը, հոգեւոր բարգաւաճումն ու զօրացումը:    

Ժողովի բացմանը հետեւեց դիւանի եւ հաշուիչ յանձնախմբի ընտրութիւնը: Քուէարկութեան արդիւնքում ժողովի ատենապետերի պաշտօնը ստանձնեցին Տաւուշի թեմի առաջնորդ Տ. Եզնիկ արքեպիսկոպոս Պետրոսեանը եւ դոկտոր Վարուժան Ալթըբարմաքեանը (ԱՄՆ Հայոց Արեւմտեան թեմ), փոխատենապետեր ընտրուեցին Վայոց Ձորի թեմի առաջնորդ Տ. Աբրահամ արքեպիսկոպոս Մկրտչեանը եւ տիար Յովհաննէս Յովհաննիսեանը (Մեծ Բրիտանիայի հայոց թեմ): Հաշուիչ յանձնախմբի անդամ ընտրուեցին Ֆրանսիայի հայոց թեմի առաջնորդական տեղապահ Տ. Մեսրոպ վարդապետ Պարսամեանը, Կենտրոնական Եւրոպայի եւ Շուէդիայի հայրապետական պատուիրակ Տ. Տիրան վարդապետ Պետրոսեանը, դոկտոր Լին Չետին (ԱՄՆ Հայոց Արեւելեան թեմ) եւ տիկին Ռուզաննա Չօփիկեանը (Արթիկի թեմ): 

Եռօրեայ ժողովի օրակարգում կը քննարկուեն Թեմական կանոնադրութեան ուղենշային փաստաթղթում փոփոխութիւններ կատարելու հարցը, ինչպէս նաեւ Թեմական ուղենշային փաստաթղթի թեմական կանոնադրութիւններում ներդրման արդիւնքները եւ Եկեղեցական-ներկայացուցչական ժողովի կանոնադրութեան նախագիծը: Ժողովին իրազեկում կըտրուի Մայր Աթոռի կողմից հայաշատ կենտրոններում կազմակերպուող Ցեղասպանութեան 100-ամեայ տարելիցի միջոցառումների եւ Հայոց ցեղասպանութեան զոհերի սրբադասման գործընթացի մասին:

 

  -   Հասարակութիւն