Հոգեւոր եւ խորհրդաւոր մթնոլորտում, սիրոյ եւ յարգանքի ոգեշունչ արտայայտութիւններով վեր հանւեց եւ արժեւորւեց առաջնորդ Տէր Յովնան Արքեպիսկոպոս Տէրտէրեանի կեանքի ուղին Կալիֆորնիայի Հայ Գրողների Միութեան միջոցով կազմակերպւած հանդիսութեան ընթացքում` Գլենդէլի հանրային գրադարանի դահլիճում, հինգշաբթի երեկոյեան Դեկտեմբերի 2, 2010 թւին հոգեւոր հայրերի, թեմական-վարչական անձերի, գրող-մտաւորականների, ազգային-հասարակական գործիչների հոծ լսարանի ներկայութեամբ: Գլենդէլեան երեկոյ, դրսում, փողոցներում երփներագ լոյսերի վառ ու շքեղ զարդարանքներ, ուրախութեան արտայայտութիւններ Քրիստմասի եւ Ամանորեան տօների սեմին գտնւելով: Անշուշտ հայերիս մօտ Յիսուսի Ծնունդը ընդունւած է Յունւարի 6-ը, որը տօնւում է Ամանորից յետոյ: Հանդէսի մեկնարկումը կատարւեց ԿՀԳՄ նախագահ` բանաստեղծ Գրիշ Դաւթեանի միջոցով: Նա նախ ըստ սովորութեան միութեան գալիք միջոցառումների տեղեկութիւններ փոխանցեց դահլիճին, ըստ հետեւեալի. «Յունւարի 23, 2011 կատարւելու է դր. Վարդան Թաշճեանի հրատարակած՝ «Ամենայն սիրով» գրքի շնորհանդէսը. Ռ. Կորիւնի «Արեւավառ իմ երկիր» երրորդ գրքի շնորհանդէսը՝ Փետրւարի 2: Նիկոլայ Ստեփանեանի գրքերի շնորհանդէս Մարտի 3: Մրցանակաբաշխութիւն է կատարւելու՝ Ապրիլի 7-ի հանդիպումին. լաւագոյն արձակագրին եւ բանաստեղծին Հրանդ եւ Մանուշ Սիմոնեանների հաստատած գրական մրցանակը` ,000. պարգեւ է տրւելու իւրաքանչիւրին 0, նիւթերը պիտի ներկայացնել մինչեւ Յունւարի 31, 2011: Այս կապակցութեամբ մասնակցութեան պայմանները մամուլի միջոցով յայտարարւել են»: Ապա` Գ. Դաւթեանը ողջոյնի խօսքով դիմեց մեծարեալին. «ԿՀԳՄ-ի համար պատիւ է մեր գրական նիստում ողջունելու գերշ. Տէր Յովնան Արք. Տէրտէրեանին` հիւսիսային Ամերիկայի Արեւմտեան թեմի առաջնորդին: Միութիւնս երախտապարտ է սրբազանին մեր առաջին ժողովածուի՝ «Ձայն բազմաց…» խորագրով գրքի մեկենասը լինելու կապակցութեամբ»: Այնուհետեւ Գ. Դաւթեանը հակիրճ բառերով ներկայացրեց Յովնան սրբազանի բովանդակալից կենսագրականը, շնորհաւորեց ծննդեան տարեդարձը, որ զուգադիպում է հանդիսութեանս, ապա իր խօսքի մէջ յիշեց սրբազանի գրական հոգեւոր ժանրից մի պտղունց խորհրդածութիւն` «...Ներքին ձայն մը կը պատասխանէ` ես այն լոյսն եմ, որուն ծարաւի է քու հոգիդ, եկուր խմելու իմ լոյսէս: Փնտռեցէք ձեր մէջ հայու ոգին, բոլորիս սիրտերը իրարու կապող անտեսանելի ոգեկան թելն է հայու ոգին, Քրիստոսի սէրն է այն, Սահակ Մեսրոպեան տեսիլքը, Վարդանանց հաւատքը, Շնորհալիի, Նարեկացիի աղօթքի մրմունջն է այդ, Խրիմեանի, Կոմիտասի ձայնն է: Այս բոլորը խտացած են Սուրբ Էջմիածնի կամարներուն տակ, Լուսաւորչի անմար կանթեղի լոյսին մէջ, ուր կը նորոգւի հայու հոգին: Թաթախեցէք ձեր հոգին այդ նոյն լոյսին մէջ»: Նա ոգեւորւելով Սրբազանի մտածումներից ամփոփելով իր խօսքն ասում է ` «Սրբազանի անձը, մտածողութիւնը եւ խօսքը թաթախւած են Լուսաւորչի կանթեղի այդ սուրբ լոյսով, նա իր քարոզներով, թեմի առաջնորդի աշխատանքով ու իրագործումներով, իր հեղինակած ու հրատարակած հատորներով, այդ լոյսն է տարածում մեր ժողովրդի մէջ: Որդիական մեր սիրոյ ու յարգանքի հաւաստիքն ենք մատուցում սիրելի Սրբազան հօրը»: Բեմ հրաւիրւեց արւեստագիտուհի Անահիտ Իշխանեեանը, որն իր սրտագին խօսքերով շնորհաւորեց սրբազան հօր ծննդեան տարեդարձն ու մեծարանքի երեկոն, ապա ապրումով ընթերցեց հատւածներ սրբազան հօր գրականութիւնից: Սրբազանի գրականութեան եւ կրօնական կեանքի ոլորտներում նրա առաքելութեան փայլուն գործունէութեան մասին բանախօսեց Տէր Տաճատ Ծ. Վրդ. Եարտըմեանը: Նա լայնօրէն անդրադարձաւ Սրբազան հօր կեանքի ուղին լիօրէն ընդգրկող հայրենասիրութեան, Էջմնասիրութեան, ժողովրդասիրութեան, ծառայասիրութեան , քարոզչականութեան եւ գրականասիրութեան, նրա բերած յոյժ գնահատելի նպաստին ու օգտակարութեանը: Հայր Սուրբն իր վերլուծական խօսքում ներկայացնում է Սրբազանի հոգեկան ծալքերի եւ էութեան արտացոլումն ու բնութագրումը, ուր ասւած է. «Ճիգ մը այսինքն` բանալու Սրբազանի անձն ու գործը եւ երկուքին զուգորդուած զգայնութեան ետին փնտռել կարեւորը, հիմնականը, իր հարազատ շունչը…»: Նա Սրբազանի մտածողութեան հիմնական անդաստանը, ակունքը, գրականութեան ատաղձը յստակօրէն այսպէս է բնորոշում. «Սրբազանին մտածողական սեւեռումը ունի հիմնական ոլորտներ` Մարդը, Քրիստոնեայ Մարդը, Հայ Քրիստոնեայ Մարդը, Մարդ-Աստուած փոխյարաբերութիւնը, Եկեցեցին եւ Հայութիւնը անշուշտ, Սբ. Էջմիածինը եւ ընկերային ու բարոյական ընհանրական հարցեր, հաստատուած եւ ամրացած Հաւատք-Եկեղեցի-Մշակոյթ եռեակ իրականութիւններու եւ արժէքներու վրայ, այդ երեքին հզօր համագործակցութեամբ »: Հայ Սուրբը խորաթափանց քննական հայեացքով դիտելով Սրբազանին որպէս հոգեւորական, որպէս առաջնորդ եւ որպէս հայ քրիստոնեայ այսպէս է եզրակացնում.« Նախանձախնդիր Հայ Եկեղեցւոյ կարգերուն, բազմապահանջ իր գործակիցներէն եւ ինքնիրմէ, Սրբազանը միշտ եղած է անձնդիր եւ անխոնջ սպասաւորը Հայ Առաքելական Եկեղեցւոյ: Անոր վիճակւած է Աստուած ներկայացնելու պաշտօնը մարդկային տկարութիւններու հեղեղին դէմ: Թէեւ, երբեմն, խօսք, գրիչ, կորով, նոյնիսկ քաջութիւն կը թուին անբաւարար: Բայց իր ժողովուրդի բոլոր կարիքներուն ընդառաջելու իր միտքն ու եռանդը, գրելու եւ աշխատելու կորովը շնորհւած է Աստուծմէ»: Գրութեան մի այլ պարբերութեան մէջ Հայր Սուրբն անբասիր հոգեւորական Առաջնորդի հոգեկան հարստութեան գրաւչութեան մասին այսպէս է արտայայտում. « Կը փորձես սիրել, ընկալել զինքը, փոխադրել քու սրտիդ մտերմութեան մէջ, բայց կը զգաս թէ բառերը անբաւարար են զգալու անոր խոր հոգին, հաւատքը, ներքին ոյժը եւ անոնց մէջ բռնուած խորունկ կեանքին գնացքը կամ անկէ անդին գտնուող ոլորտը…»: Հայր Սուրբն Առաջնորդ Սրբազանի անձը մեկնաբանող գրութիւնը աւարտում է խոր յարգանքով. «…Անոր համար` յարգանք իր անձին, յարգանք նաեւ իր վաստակին»: Այնուհետեւ բեմ հրաւիրւեց Սրբազան հայրը: Նա իր խօսքի նախաբանում ասաց` « Շնորհակալութիւն եւ երախտագիտութիւն ԿՀԳՄ վարչական կազմին այս երեկոյի կազմակերպութեան համար: Անկեղծօրէն պէտք է ըսեմ, որ բազում առիթներով ԿՀԳՄ մօտեցան ինձի այս հանդէսի համար, ոչ թէ չկամութիւն այլ վերապահութիւն ունեցայ, որովհետեւ ոչ մէկ անգամ, անկեղծօրէն, այդ յաւակնութիւնը չեմ ունեցած հանրութեան ներկայանալ որպէս գրող, եթէ գրած եմ իմ քարոզները, իմ զգացումները, իմ ապրումները պարզապէս ինձ տւած են ներքին հոգեկան բաւարարութիւն…»: Սրբազան հայրը իր շնորհակալական խօսքի շարունակութան ասաց. « Այստեղ մասնաւոր կերպով կ’ուզեմ իմ շնորհակալութիւնը յայտնել հոգեւոր եղբայրներուս գլխաւորութեամբ գերշ. Տէր Վաչէ Արք. Յովսէփեան սրբազան հօր, իրենց ներկայութիւնը քաջալերանք է ինձ համար: Նաեւ իմ երախտագիտութիւնը կը յայտնեմ հոգեշնորհ Տէր Տաճատ Ծ. Վրդ. Եարտըմեանին: Այն ինչ ես զգացի սիրելի հայր սուրբի ներկայացումը հոգին խոնարհեցնող բառեր, լիարժէք կերպով իմ տարիներու հովւական, գրական, քարոզչական, աշխատանքների պատկերը շատ կուռ եւ ամբողջական էին, որի համար իրապէս երախտապարտ եմ…»: Սրբազան հայրը իր ելոյթի մէջ անդրադարձաւ մտածումների, որոնց յիշատակումը առաւել եւս մեկնաբանում է երեկոյի խորհուրդը` «Երեք մտածումներ կ’ուզեմ ձեզ հետ բաժնել, նախ այս երեկոն նմանեցնում եմ հայլիի մը, ուր ներկայացւեց իմ էութիւնը եւ աւելին, այս պահը ինձ պարտաւորեցնում է խոնարհւելու բոլորիդ առջեւ: Գրելը բնականօրէն տաղանդ մըն է` բնածին, որու շնորհիւ հաւատում եմ, որ Աստւած պարգեւած է անխտիր բոլորիս, տարբերութիւնը այն է, որ կամ կեանքի կը կոչենք, կամ կը մնայ թագնւած խորհուրդ: Ինչու մարդը, ինչու արւեստագէտը, ինչու գրողը, ինչու հոգեւորականը, ինչ որ ձգտում մը ունենայ ստեղծագործելու, որովհետեւ իւրաքանչիւր մարդ իր մէջ կը զգայ նաեւ այն ներքին զգացողութիւնը, որ Աստւածատուր կեանքը պէտք է ագրագրիսմանի ոճովը արդարացնի, Աստծու խորանին ընծայի աւելին»: Սրբազանը կարդաց վերջերս գրած իր մանրապատումներից երկուսը` «Երկխօսութիւն Աստուծոյ հետ» եւ «Մարդ առեղծւածը» նրանք նւիրւած էին Աստծուն եւ մարդ արարածին: Սրբազանի գրութիւնները կարճ եւ ամփոփ, առաւելագոյնը մէկ ու կէս էջերի սահմաններում, հոգեշունչ պատումներ են: Երեկոյի յայտագրում նախատեսւած էր, որ Սրբազանը դասախօսութիւն տայ. «Հայոց եկեղեցին եւ նրա բարեկարգչական հարցերը», նիւթի մասին, սակայն նա այսպէս մօտեցաւ հարցին` «Դասախօսութիւն չէ որ պիտի կարդամ ու չեմ ուզեր այդ տպաւորութիւնը թողնել, բայց ըսել կ’ուզեմ հետեւեալը, որ իմ եկեղեցական կեանքի երեսուն տարիներու ծառայութեան աւարտին կը զգամ, որ նոր հանգրւանի մը առջեւն եմ կանգնած…կ’ուզեմ իմ աշխատանքը այսուհետեւ կենտրոնացնել մեր եկեղեցւոյ բարեկարգութեան չափազանց կարեւոր առաքելութեան վրայ…»: Սրբազանը անդրադարձաւ անցեալի հարիւր տարիների հանգրւանների խոչընդոտներին որ դժւարացրին մեր եկեղեցւոյ բարեկարգութիւնը: Սրբազանը իր մտածումների եւ խորհրդածութիւնների ծիրում չորս կարեւոր խնդիրներ առաջադրեց, որոնց շուրջ ցանկալի է առանձին մի գրութեամբ հանրութեան ներկայացւի: Սրբազան հայրը իր ելոյթի աւարտին շնորհակալութիւն յայտնեց ներկաներին ասելով` «Խոնարհ սրտով եւ հոգով կ’ուզեմ իմ սէրը եւ Աստուծոյ օրհնութիւնը հայցել բոլորի վրայ, Աստւած օրհնէ ձեզ»: Առաւել լուսաբանութեան համար պատշած է այստեղ մէջբերում կատարել Հայկանուշ Մեսրոպեանի գրութիւնից մի հատւած Սրբազանին առնչւող, որը որպէս ներածական տպւած է` «Միտքէն դէպի սիրտ` ասոյթներու ընտրանի» գրքում. «Սրբազան հայրը հայրենիքում եւ Սփիւռքում յայտնի է աւետարանաշունչ քարոզախօսութիւններով, հրապարակումներով, յօդւածներով, հեռուստատեսային ելոյթներով, պատգամներով, ուղերձներով, հոգեշունչ մանրապատումներով ու յուշագրութեամբ, որոնք ամփոփւած են հինգ տասնեակից աւելի կրօնաեկեղեցական բովանդակութիւն ունեցող ժողովածուներում, որոնցից մօտ մէկ տասնեակը` անգլերէնով»: Սրբազանի մտքերից` «Ով իր կեանքը կը լեցնէ մայր հայրենիքով ու Սբ. Էջմիածնով, ան յաւէտ պայծառ է ու քաջ»: «Առանց հայրենիքին եւ Սբ. Էջմիածնին մեր տունը կառուցած կըլլանք աւազի վրայ»: «Հայրենիքը գանձարան է, որուն մէջ ներդրած են իրենց կեանքը մեր նախնիք»: «Հայ հոգեւորականը կարեւոր դեր ունի կատարելիք հայկական կազմակերպութիւններու միջեւ գործակցական ոգին ստեղծելու առումով»: «Հայ եկեղեցին պէտք է դառնայ կեանքի ու առաւել կեանքի դուռը իր զաւակներու համար, ու միաժամանակ պէտք է հետեւի իր զաւակներուն, անոնց բռնած ուղիին, որպէսզի ի պահանջել հարկին սրբագրէ ու զգուշացնէ իր զաւակները սայթաքումէ»: Երեկոն բովանդակալից եւ յիշատակելի աւարտին հասաւ գերշ. Տէր Վաչէ Արք. Յովսէփեանի աղօթքով: Դեկտեմբերի 3, 2010 Գլենդէլ, Լոս Անջելէս

---