Անկարա-ամստերդամ յարաբերութիւնների լարուածութիւնը յանկարծակիութեան գործօնի հետ կապ չունի: Դիպաշարին հետեւողը տեսել էր, թէ ինչպե՛ս Եւրայանձնաժողովի հոլանդացի փոխնախագահը Թուրքիայի մասին ներկայացրել էր խիստ զեկուցում, որի հիման վրայ Եւրամիութիւնը Թուրքիայի անդամակցութեան գործընթացը ժամանակաւորապէս առկախեց: Քաղաքական այս տրամաբանութեան պարունակում պարզ դարձան Հոլանդիայի վարչապետի քննադատութիւնները` տեղի թուրք համայնքին ուղղուած: Տակաւի՛ն, Լայդըն համալսարանի թուրքագէտին Էրդողանը բռնապետ նկատելն ու ստացած պատուոյ մեդալը հետ դարձնելը, Ստամբուլում Հոլանդիայի հիւպատոսարանի ժամանակաւոր փակումը, կամ հոլանդացի նշանաւոր լրագրողների կողմից Թուրքիայում պատահածները իբրեւ ժողովրդավարութեան սպանութիւն որակելը: Կամ թէ ինչպէս հոլանդական կուսակցութեան ներկայացուցիչները վճռեցին, որ Թուրքիան չի կարող տեղ ունենալ Եւրամիութիւնում: Հիմա էլ ընտանեկան հարցերի թուրք նախարարի արտաքսումը եւ արտգործնախարարի օդանաւի Հոլանդիայ վայրէջք կատարելու արգելումը:

 

Այս վերջին դէպքերի պատճառները` արտաքսումը եւ վայրէջքի արգելակումը, երկրորդական նշանակութիւն ունեն:

Խնդիրը, հակառակ յայտարարուած զգուշացման ու արգելքին, Էրդողանի համարձակութիւնն է նման քայլերի դիմելու, նման ոտնձգութիւններ կատարելու: Անկարան, Մոսկուային յենուած, սիրիական պատերազմում ռազմական միջամտութիւններ  է կատարում, հակառակ Ռդ-ի կողմից հովանաւորուած Դամասկոսի խիստ ամբաստանող յայտարարութիւններին, միջազգային ընտանիքին ուղղուած պահանջին` հեռացնելու թուրքական զօրքերը սիրիական տարածքներից:

Գրեթէ բացառուած է, որ Անկարան հակաեւրոպական այս քայլերին է դիմում առանց համաձայնեցնելու աշխարհաքաղաքական այլ ուժի հետ: Թուրքիան դեր ունի Եւրոպայում մարդասիրական, ապահովական եւ տնտեսական ճգնաժամեր ստեղծելու: Թուրքիան դեր ունի Եւրոպան անկայունացնելու աշխարհաքաղաքական ծրագրի իրականացման գործընթացում::

Իսլամ-եւրոպայ բեւեռացած կացութիւն ստեղծելու, Եւրոպայում իսլամական գործօնը անկայունութեան լծակի վերածելու յստակ քաղաքականութեան դրսեւորումն է, որը տեղի է ունենում այս վերջին օրերին: Թուրքիան դեր ունէր միջինարեւելեան տարածաշրջանը արաբական գարնան հովերով ծածկելու. դեր ունի իր սահմաններից անարգել սիրիական եւ իրաքեան տարածքներ անցած ահաբեկիչները փախստականներին առընթեր Եւրոպա թափանցելու գործում: Գաղթականների հսկայական ալիքներ ստեղծելով Եւրոպայի տարածքում մարդասիրական եւ ֆինանսական ճգնաժամ ստեղծելու: Իսկ հիմա էլ Եւրոպայի մէջ ոչ միայն թուրք, այլեւ իսլամ զանգուածները հակաարեւմտեան լուրջ գործօնի վերածելու եւ ցամաքամասը անկայունացնելու:

(Ան)վերահսկելի քաոսներ առաջացնելու վարքագծով օժտուած նոր աշխարհակարգի ձեւաւորման մէջ Անկարան դեր ունի կատարելիք: Բայց այդ դերի առարկայացման համար բեւեռացումը անհրաժեշտ է պարարտ ենթահող ստեղծելու համար. Արեւմուտքի դէմ առաւել գրգռիչ յայտարարութիւններ կատարելով` ցեղապաշտական որակումներ շպրտելով եւ իսլամ զանգուածներին զգայնութիւնը սրելու համար Արեւմուտքը իսլամաֆոբիայի մեղադրանքով բնութագրելով, Անկարան ներեւրոպական բեւեռացում  է նպատակադրել: Այլ կերպ չի բացատրւում Էրդողանի յայտարարութեան այս բաժինը. «արեւմուտքը անցնող օրերին իր իսկական դէմքը յստակօրէն ցոյց տուեց: Այն ինչ որ տեսանք… իսլամաֆոբիայի յստակ երեւոյթ է: Ասել եմ, որ կարծում էի, թէ նացիզմը վերջ է գտել, սակայն դա սխալ է: Նացիզմը կենդանի է Արեւմուտքումէ:

Օրակարգը աշխարհաքաղաքական տարողութիւն ունի եւ գործընթացները, անկախ մեզանից ձեւաւորւում են: Քաղաքական արուեստը իրադարձութիւնների ճիշտ ընթերցումն ու ընկալումն է, բայց մանաւանդ ընտրովի ժամանակին արդիւնաւէտ քայլեր ձեռնարկելը:

Հայկական գործօնը կարող է համաեւրոպական եւ հայկական շահերի համընկնումներ նկատել եւ Թուրքիայի դէմ կիրառելի եւրոպական խաղաքարտերի վրայ ուշադրութիւն կենտրոնացնել: Եւ այս դէպքում խաղաքարտերը միայն Ցեղասպանութեան, դրա ժխտման քրէականացմանը չեն վերաբերում: Պահն է` Թուրքիայի աջակցութիւնը վայելող ադրբեջանական յարձակողապաշտութիւնն ու միջազգային համաձայնութիւնները խախտելու բազմակի դէպքերը դատապարտող եւրոպական կառոյցների պաշտօնական յայտարարութիւններ հնչեցնելու:

 

 ՇԱՀԱՆ ԳԱՆՏԱՀԱՐԵԱՆ

«ազդակէ թերթի գլխաւոր խմբագիր