«Նոր Մարմարա» - Պրուս Ֆայն Խօսեցաւ Թուրքիոյ Պաշտօնական Տեսակէտի Գծով Ու Ըսաւ Որ 1915-ը Պարզապէս Ներքին Տեղափոխութիւն Մըն Էր Ու Տեղահանութիւն Իսկ Չի Կրնար Կոչուիլ։ Թուրք-Ամերիկեան Միութիւններու Համադաշնակցութիւնը շարժման անցաւ հակազդելու համար ԱՄՆ-ի Քոնկրէսի երդիքներուն տակ ցուցադրուած հայկական ժապաւէններուն։ Ինչպէս յայտնի է անցեալները Ներկայացուցիչներու Տան առխատանքի խէնքերէն Ռէյպըրնի մէջ ցուցադրուած էր Աղէտ-ցեղասպանութիւն մըմ անուն փաստագրական ժապաւէնըղ Թրքական կազմակերպութիւնները շարժման անցան որպէսզի իրենց կարգին ցուցադրեն Թուրքիոյ տեսակէտները ցոլացնող փաստաժապաւէն մը։ Այս ուղղութեամբ ներկայացուեցաւ 1880-1919 թուականներուն Օսմանեան կայսրութեան հողատարածքին վրայ հայկական պետութիւն մը հիմնելու նպատակով ապստամբած հայերու մասին ժապաւէն մըղ Ժապաւէնը հիմնովին նուիրած էր հայկական ապստամբութիւններուն։ ԱՄՆ-ի նախկին նախագահներէն Ռոնալտ Ռէկընի իրաւական խորհրդատու Պրուս Ֆայն գլխաւոր խօսնակն էր այս ձեռնարկին եւ ան իր ելոյթին մէջ պնդեց որ 1915ի պատահարները չեն կրնար մեկնաբանուիլ որպէս Մցեղասպանութիւնմ։ Այս ուղղութեամբ Պրուս Ֆայն ըրաւ բաւական վիճելի մեկնաբանութիւն մը եւ ըսաւ որ 1915ի ընթացքին պատահածը տեղացի ժողովուրդին դէպի ուրիխ երկիր մը աքսորուիլը չէրն տեղացի ժողովուրդը պարզապէս տեղափոխուեցաւ կայսրութեան մէջ մէկ տեղէն դէպի ուրիխ տեղ մըն այս պատճառաւ ալ Մտեղահանութիւնմ բառն իսկ չի կրնար գործածուիլ այս տեղափոխութեան համար։ Ֆայն դիտել տուաւ որ այդ թուականներուն Իսթանպուլի եւ Իզմիրի մէջ ապրող հայերը չեն սպաննուած կամ չեն ձերբակալուած։ ՄԵթէ ասիկա ցեղասպանութիւն էն ինչո՞ւ այդ նահանգներուն հայերն ալ չսպաննուեցանմ ըսաւ Ֆայն դարձեալ բաւական վիճելի մեկնաբանութեամբ մը։ Պրուս Ֆայն իր ելոյթին մէջ պնդեց որ հայերու հոգեբանական ռազմավարութիւններէն մէկն ալ այն է պնդել թէ 1915ի պատահարները տարբերութիւն չունին հրէական ցեղասպանութենէն։ Այս կերպով հայերը կը ջանան յանցաւորի զգայնութիւն փոխանցել բոլոր անոնց որոնք 1915ի մասին կարծիք յայտնել կ’ուզենղ Ֆայն կրկնեց այն ինչ որ Թուրք պաշտօնական տեսակէտը խարունակ կը պնդէ։ Այն թէ դախնակ եւ հնչակ կուսակցութիւնները մինչեւ այսօր չեն բացած իրենց մասնաւոր արխիւները։ Ըստ իս անոնք կը վախնան որ եթէ արխիւները բացուինն ամէն մարդ կ’իմանայ թէ իրենք կարգ մը գրգռութիւններու նպատակով դիմած էին ահաբեկչութեանմղ Ֆայնն ասոր փոխարէնն յիխեցուց որ Թուրքիա իր արխիւները բացած է եւ աւելի ըլլալովն Թուրքիա յայտնած է որ պիտի ընդունի միջազգային յանձնախումբի մը այդ արխիւները քննելէ վերջ տալիք որոխումըղ այն ըսաւ որ ասիկա քաջարի քայլ մըն է։ Թուրքիա բացայայտ կերպով երա՞խաւորութիւն տուաւն բայց Հայաստան նոյնը չըրաւմ ըսաւ Ֆայ։ Ֆայն յիշեցուց նաեւ որ Այ Ախխարհամարտէն ետք Մալթայի մէջ դատուեցան հարիւրաւոր Օսմանցի վարչայիններղ Հակառակ որ այդ խրջանին դաշնակից պետութիւնները կրնային հանգիստ կերպով ձեռք բերել բոլոր տեղեկութիւններըն տեսան որ որեւէ փաստ չկար այն մասին թէ 1915ի պատահարները ցեղասպանութիւն էինղ Ուստի դատարանը ազատ արձակեց հսկողութեան տակ առնուած Օսմանցիները։ Ֆայն անդրադարձաւ նաեւ 1915ի պատահարներու ընթացքին մեռած հայերու թիւինն եւ ըսաւ որ ճշդուած չէ թէ ասոնք ի՞նչ տեսակ հիւանդութեան պատճառաւ է որ մեռած էին։ Ան պնդեց որ մահմետական ժողովուրդն ալ հաւասարապէս տուժած էր սովէն կամ հիւանդութենէն մնաց որ պատերազմի ընթացքին մարդոց զիրար սպաննելը յանցագործութիւն չի կրնար նկատուիլ եւ ասիկա պատերազմին օրէնքն է։ Իբր եզրակացութիւնն լրատու գործակալութիւնը դիտել կուտայ որ Հայկական ապստամբութիւնմ անուն ժապաւէնը կեդրոնացած է Այ Աշխարհամարտի ընթացքին Կովկասի մէջ պատահածներուն վրայ եւ այս ժապաւէնը առաջին անգամ հաղորդուած էր Պլուպինկթըն հիմնարկութեան կողմէ։ Ժապաւէնին արտադրիչն է Մարթի Գալականն այն անձը որ իր ստորագրութիւնը դրած էր նաեւ ՄԱրիւնն աւազ եւ քարիւղմ անուն փաստագրական ժապաւէնին տակ։

---