Լրագրի  զրուցակիցն է ԼՂՀ նախկին արտգործնախարար Արման Մելիքյանը

 

Երևի թե ճիշտ կլինի, որպեսզի այս թեմայով իր ստորադրյալի ասածները մեկնաբանի ՌԴ դեսպան պարոն Վոլինկինը: Այդուհանդերձ, ուշագրավն այն է, որ մեր մեդիա դաշտում հերթական անգամ ամրագրվում է պարոն Սերժ Սարգսյանի կողմից հրապարակված տեղեկատվությունն այն մասին, որ Արցախի զինված ուժերը կռվում են 80-ական թվականներին արտադրված զենքերով, մինչդեռ ադրբեջանական բանակն իր տրամադրության տակ ունի ամենաարդիական և գերազանցապես ռուսական արտադրության զինատեսակները: Այսինքն՝ արցախյան ճակատում հայերը կռվում են մինչ ԽՍՀՄ փլուզումն արտադրված խորհրդային, այլ ոչ թե ռուսական զենքով և, հավանաբար սա է, որ ուզում էին հատուկ ընդգծել ինչպես պարոն Սարգսյանն, այնպես էլ ՀՀ-ում ՌԴ դեսպանատան աշխատակիցը:

 

Այս թեմայի հետ կապված մի ուշագրավ զրույց եմ ունեցել վերջերս Արցախում՝ ապրիլյան ռազմական գործողությունների մասնակիցներից մեկը պարոն Սարգսյանի՝ 80-ական թվականներին արտադրված զենքերով ԼՂՀ ՊԲ ստորաբաժանումների կռվելու մասին ասածից խիստ սրտնեղած, ինձ ասաց, որ հայկական զինանոցում առկա և մարտերի ժամանակ օգտագործված հրետանու մի զգալի մասն արտադրվել է երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին՝ 1942-43 թվականներին: Ամեն դեպքում, այս խնդրի հետ կապված՝ հետաքրքրական պատկեր է ուրվագծվում՝ Ադրբեջանն Արցախի դեմ արդիական ռուսական զենք է օգտագործում, մինչդեռ Արցախի ՊԲ ադրբեջանցիիների դեմ կռվում է խորհրդային զենքով: Միաժամանակ, ռուս պաշտոնյաները հայտարարում են, որ քանի դեռ Արցախը ճանաչված չէ, արդիական ռուսական զենք չի ստանա, իսկ Ադրբեջանը կշարունակի այն ստանալ: Այնքան անհեթեթ է այս ամենը, որ դա անգամ որպես քաղաքական չարամտություն չեմ կարող որակել՝ սա տարբեր կարգի չինովնիկների բացառիկ ոչ-կոմպետենտության և քաղաքական անպատասխանատվության դրսևորում է:

 

Հայաստանի գործող իշխանություններն առայժմ ընդամենը պահանջում են, որպեսզի «տարածքներ Արցախի կարգավիճակի +Ադրբեջանում ռուսական ռազմական ներկայության վերականգնման դիմաց» բանաձևի շուրջ ընթացող ադրբեջանա-ռուսական առևտուրը շարունակվի ՀՀ և ԼՂՀ համար ռազմական տեսանկյունից առավել ապահով պայմաններում: Քանի դեռ հայկական կողմերը չունեն սեփական շահերն ապահովելու համար կիրառելի համապարփակ ռազմավարական ծրագիր, ի զորու չեն լինի արդյունավետ կերպով դիմագրավել ներկա և գալիք մարտահրավերներին:

 

ԼՂՀ-ն բանակցությունների սեղանին վերադառնալու ի՞նչ հնարավորություններ եք տեսնում այսօր, որքանո՞վ հնարավոր է այս փուլում ԼՂՀ-ն դառնա բանակցային սեղան։

 

Եթե բանակցությունները պետք է շարունակվեն Մադրիդյան սկզբունքների հիման վրա, ապա Արցախի մասնակցությունն ընդամենը տարածքներ հանձնելու պատրաստակամության համար պատասխանատվությունը Հայաստանի իշխանությունների վրայից հանելու հարցը կլուծի: Չեմ կարծում, որ հենց սա է բոլորիս ուզածը: Իրականում հիմնական խնդիրն այն չէ, թե արդյոք Արցախը բանակցությունների մասնակից է, թե ոչ, այլ այն, որ մեր բանակցողները չգիտեն, թե ինչպես կարելի է այնպես փոխել իրավիճակը բանակցային սեղանի շուրջ, որպեսզի Հայաստանի վրայից հանվի ագրեսոր-պետության պիտակը, իսկ ԼՂՀ ինքնորոշման միջազգային ճանաչման նախապայմանը չլինի Արցախի ներկայիս սահմանադրական տարածքի 2/3-ի հանձնումը հակառակորդին:

 

Ըստ Ձեզ՝ խնդրի ինչպիսի՞ կարգավորում է այսօր հնարավոր։

 

Առկա բանակցային օրակարգով հակամարտության կարգավորումն ու տևական խաղաղության հաստատումն անհնար է: Կարծում եմ, որ և մենք, և ադրբեջանական կողմը պետք է մտածենք այն մասին, որ ոչ միայն դադարեցվեն ռազմական գործողություններն, այլև վերացվեն փոխադարձ անվստահությունն ու ատելությունը սնող և պարբերաբար բորբոքող գործոնները՝ արժանապատիվ խաղաղություն հաստատելու համար կողմերը և միջնորդները պետք է կարողանան սկզբունքորեն նոր բանաձև գտնել ու կիրառել: Դա, անշուշտ, լրացուցիչ ժամանակ և ջանքեր կպահանջի բոլոր շահագրգիռ կողմերից, սակայն այլ ճանապարհ ես չեմ տեսնում: Ի դեպ, հայկական կողմերը հենց իրենք կարող են համապատասխան նախաձեռնողականություն դրսևորել և դուրս բերել կարգավորման գործընթացն այս փակուղուց, բայց սա առանձին լուրջ հարց է, որի մասին բաց տեքստով խոսելն այժմ տեղին չեմ համարում:

 

Ցավոք առայժմ ՀՀ կողմից ԼՂՀ ճանաչման հնարավորությունը գործող իշխանությունը դիտարկել է որպես Ադրբեջանի ագրեսիվ գործողությունների կանխումն ապահովող սպառնալիք և մոտավորապես նույն իմաստով էլ շրջանառության մեջ դրվեց ռազմական համագործակցության վերաբերյալ պայմանագիր ստորագրելու գաղափարը: Չեմ գտնում, որ սա արդյունավետ մոտեցում է: Արցախի միջազգային ճանաչումը մեր ռազմավարական կարևորագույն նպատակն է, որը սպառնալիքի վերածելու միջոցով նսեմացնելու և ձախողելու իրավունքը չունենք: Հայաստանի կողմից Արցախի ճանաչումը պետք է այնպես նախապատրաստվի և իրագործվի, որպեսզի դառնա նաև այլոց կողմից համանման գործընթացի նախաձեռնման խթան, այլ ոչ թե Հայաստանի միջազգային մեկուսացման առիթ ու պատճառ: Հայկական քաղաքական ու դիվանագիտական մտքի տասնամյակների նիրհն այսօր հանգեցրել է նրան, որ այս պահին և առաջարկվող ձևով ՀՀ կողմից ԼՂՀ ճանաչումը ոչ միայն կողմնակիցներ չունի դրսում, այլև կարող է գործուն հակազդեցության հանդիպել: Պաշտոնական Երևանն ու Ստեփանակերտը կարող են համաձայնեցված գործողությունների դիմելու միջոցով շատ կարճ ժամանակում այս խնդրի շուրջ միանգամայն նոր իրավիճակ ձևավորել և այնպես անել, որ արդեն այս տարվա ընթացքում ՀՀ կողմից Արցախի ճանաչումն արդեն մեր օտար գործընկերներից շատերի կողմից դիտարկվի որպես ընդունելի և նպատակահարմար քայլ: Բայց դրա համար համապատասխան աշխատանքը սկսել է պետք: 

 

 

 

---