Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կողմից ընդդեմ Հայաստանի կայացվող վճիռների խնդրի շուրջ Lragir.am-ը զրուցել է փաստաբան Հայկ Ալումյանի հետ

-Հայաստանի դեմ ցանկացած վճիռ կայացվում է հենց այն պատճառով, որ դատական համակարգը թերացել է: Մենք պետք է մեզ համար երկրի ներսում կարողանանք կողմնորոշվել՝ պետք է արդյոք յուրաքանչյուր վճռից հետո նշանակվեն պատասխանատու անձինք և պատասխանատվություն կրեն, թե՞ չէ: Սա ավելի գլոբալ խնդիր է, պետք է լուծվի ոչ թե մեկ վճռի հետ կապված, այլ ընդհանրապես մեկընդմիշտ պետք է որոշվի՝ մենք պետք է արդյոք մտցնենք այնպիսի մեխանիզմներ, որ յուրաքաչյուր վճռից հետո փնտրվեն ու գտնվեն այդ պատասխանատուները:

- Ես միշտ փորձում եմ խնդրին նայել հետևյալ կերպ՝ եթե ՀՀ դեմ ՄԻԵԴ վճիռ ունենք, ամեն նման ակտ նշանակում է, որ մենք մեղավորներին պետք է փնտրենք առաջին հերթին Վճռաբեկ դատարանում, որը վերին ատյանն է, որը սխալվելու իրավունք չունի: Հիմա, եթե մենք ամեն վճռից հետո փորձենք Վճռաբեկ դատարանին պատասխանատվության ենթարկել, երկու-երեք վճռից հետո մենք Վճռաբեկ դատարան չենք ունենա ուղղակի: Եթե մենք առաջին ատյանի կամ Վերաքննիչ դատարանի դատավորներին ենթարկենք պատասխանատվության, սա էլ կլինի անարդարություն, որովհետև չէ՞ որ այդ դատական ակտերն ի վերջո Վճռաբեկ դատարան են հասել ու այդ ատյանի կողմից չեն փոփոխվել: Այսինքն՝ պատժի պրակտիկ իրագործումը ես լավ չեմ պատկերացնում: Ես դեմ չեմ, կողմնակից եմ, որպեսզի այնուամենայնիվ ինչ-որ մարդիկ պետք է պատասխանատու լինեն այս ամենի համար, բայց պրակտիկ իրագործումը չեմ պատկերացնում: Եթե մենք առաջին ատյանի դատավորին կալանավորենք, էն մարդը չի՞ ասի՝ բա լավ, ես անհիմն վճիռ էի կայացրել, բա Վերաքննիչ դատարանն ի՞նչ էր անում, նրանց ինչո՞ւ չեք պատժում: Անարդարությունը չպետք է ուրիշ անարդարություն ծնի:

- Այդ դեպքում ի՞նչ լուծում եք տեսնում:

Ես կարծում եմ, որ դատական համակարգը նախ ինքն իր համար այս վճիռների արդյունքում պետք է հետևություն անի: Ի դեպ ասեմ, ես դեռ չեմ տեսել ՄԻԵԴ մեկ վճիռ, որից հետո մեր ներսում իրավակիրառ պրակտիկայում ինչ-որ դրական բան չփոխվի: Եթե այսօր մենք ունենք դատական համակարգ, որը շատ հեռու է կատարելությունից, դատական համակարգի թերությունը չէ, դա փաստաբանների թերությունն է: Եթե մենք 2004 թվականից ամեն 10-րդ գործով գոնե, որով ապօրինություն էր տեղի ունեցել, դիմեինք ՄԻԵԴ, արդեն 2010 թվականից սկսած մենք ՄԻԵԴ վճիռների արդյունքում Հայաստանում կունենայինք իդեալական դատական համակարգ: Մենք ենք շատ ժամանակ եղել անհետևողական կամ ՄԻԵԴ հարցով ոչ բավարար չափով արհեստավարժ: Թե չէ ցանկացած երկրի դատական համակարգ չունի որևէ ստիմուլ, որպեսզի այսօր ավելի լավը լինի, քան երեկ էր: Ոչ մի դատավոր այսօր չունի պատճառ՝ ձգտի ավելի լավ վճիռ կայացնելու, քան երեկ է կայացրել: Այսինքն՝ իրենց մասնագիտությունն է այդպիսին, որ իրենք ոչ մի խթան չունեն՝ ձգտել, որ այսօրվա վճիռը երեկվանից ավելի լավը լինի: Դատական համակարգը ցանկացած երկրում առողջացել է ու ապագայում էլ կառողջանա միայն ուժեղ փաստաբանության ճնշման տակ: Փաստաբանների ճնշումն այդ թվում հայցերը Եվրպական դատարան ներկայացնելու միջոցով են: Եթե դուք այսօր ունեք պրոբլեմներ դատական համակարգի հետ, դա նշանակում է, որ դուք այսօր պետք է առողջացնեք եւ ուժեղացնեք փաստաբանությունը: Ցանկացած փաստաբան, որը Վճռաբեկ դատարանի վճռից հետո դիմում է ՄԻԵԴ, ինքը դրանով ստիպում է, որ մեր Վճռաբեկ դատարանն ապագայում ավելի լավ աշխատի:

- Եթե ՄԻԵԴ ամեն վճռից հետո իրավակիրառ պրակտիկան դեպի լավն է փոխվում, ինչո՞ւ է այնպես ստացվել, որ ընդդեմ ՀՀ ՄԻԵԴ վճիռներն ավելացել են:

- Գործերի քանակը կարող է և աճել: Եթե այսօր ունենք ավելի մեծ քանակի վճիռներ, քան անցած կամ նախանցած տարի էր, դա մի քիչ այլ պատճառ ունի: ՄԻԵԴ-ում Հայաստանի անձնակազմը այնտեղ ստեղծել էր մի իրավիճակ, որ հայկական գործերը 2013-2014 թվականներին և մասամբ էլ 2015-ին համարյա չեն քննվել: Սա ջայլամային մոտեցում է եղել, գլուխներն ավազի մեջ են մտցրել, ասել են՝ ամեն ինչ նորմալ է: Բոլորին թվացել է, թե ամեն ինչ լավ է, ոչ, լավ չէ, ուղղակի այդ գործերի քննությունը հետաձգվել է: Մյուս տարի էլ են վճիռները շատ լինելու, էն մյուս տարի էլ: Հայկական գործերն այնտեղ կաթվածահար էին եղել, և հայկական դատավորը իր ժամկետը չլրացած դիմում գրեց ու դուրս եկավ: Իսկ առանց հայկական դատավորի այնտեղ գործերը չէին քննվի, արհեստական կաթվածահար արեցին: Լավ, ասենք նման աճպարարության միջոցով կարողացան մի 2-3 տարի հայկական գործերի քննությունը կաթվածահար անել, բայց դա չի նշանակում, որ այդ գործերը հօդս ցնդեցին: Չէ, ուղղակի կուտակվեցին: