2023-2024 ուսումնական տարում Հանրակրթության պետական նոր չափորոշիչն ամբողջությամբ փորձարկվել և ներդրվել է Տավուշի մարզի բոլոր ուսումնական հաստատություններում:
9-րդ դասարանի բնագիտական առարկաների ավարտական քննությունը կարող է անցկացվել երկու տարբերակով՝ սովորողի ընտրությամբ՝
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՏԱՎՈՒՇԻ ՄԱՐԶԻ ՀԱՆՐԱԿՐԹԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ
2023-2024 ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՏԱՐՎԱ 9–ՐԴ ԴԱՍԱՐԱՆԻ «ԲՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ» («ՖԻԶԻԿԱ», «ՔԻՄԻԱ», «ԿԵՆՍԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ», «ԱՇԽԱՐՀԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ»՝ ՍՈՎՈՐՈՂԻ ԸՆՏՐՈՒԹՅԱՄԲ) ԱՌԱՐԿԱՅԻ ԱՎԱՐՏԱԿԱՆ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՆԱԽԱԳԾԻ ՕՐԻՆԱԿԵԼԻ ԹԵՄԱՆԵՐ
1. Փոշու պատճառը
Ինտեգրված՝ ֆիզիկա
Կենսաբանություն
Քիմիա
«Փոշու պատճառը» թեմայով նախագծում աշակերտները պետք է սահմանեն «փոշու» հասկացությունը, ուսումնասիրեն դրա բաղադրությունը, բացատրեն, թե ինչ է «Բրոունյան շարժումը» և որոշեն փոշու առաջացման պատճառներն ու աղբյուրները, ուսումնասիրեն փոշու ֆիզիկական, կենսաբանական և քիմիական աղբյուրները և դրանց միջև կապը, պետք է բացահայտեն փոշու կուտակման արագության վրա ազդող գործոնները, քննարկեն մեր մարմնի և առողջության վրա փոշու ազդեցության հարցը։
Ուսումնասիրության օբյեկտ՝ փոշի:
Ուսումնասիրության առարկա՝ հարթ մակերես 7 մ2
Ուսումնասիրության նպատակը. Փոշու նստեցման արագության վրա ազդող գործոնների բացահայտում:
Վարկած. նստած փոշու քանակի վրա ազդում է շրջակա միջավայրի ջերմաստիճանը և խոնավությունը:
2. Խելացի լամպ
Ինտեգրված՝ ֆիզիկա
Հասարակագիտություն, Ֆինանսական կրթություն, Առողջ ապրելակերպ
«Խելացի լամպ» հետազոտական աշխատանքի նպատակն է նախագծել, ստեղծել «խելացի» լամպ: Այդ նպատակով անհրաժեշտ է ուսումնասիրել էլեկտրալուսավորող սարքերի առաջացման պատմությունը և ժամանակի ընթացքում դրանց մոդիֆիկացիաների տեսական հիմքերը: Ներկայացնել լուսադիոդային և շիկացած լամպերի բնութագրերը՝ բացահայտելով դրանց դրական և բացասական կողմերը։ Նախագծի գործնական մասում նկարագրել «խելացի» լամպի ստեղծման փուլերը և այն հավաքելու կանոնները, պատրաստել փորձնական օրինակը:
3. Երաժշտության էներգիա
Ինտեգրված՝ ֆիզիկա
Կենսաբանություն
«Երաժշտության էներգիա» նախագծի նպատակն է բացահայտել դեռահասի մտավոր և ֆիզիկական գործունեությանը ուղեկցող երաժշտական ամենահարմար ժանրերը:
«Երաժշտության էներգիա» թեմայով հետազոտական նախագիծը ենթադրում է ձայնի տեսական հիմքերի և դրա հետազոտության պատմության ուսումնասիրում, ինչպես նաև «ձայնի» հասկացության մանրամասն սահմանումը: Սովորողները ուսումնասիրում են ձայնի ֆիզիկական էությունը, ձայնային տատանումների ազդեցության աստիճանը մարդու մարմնի և հոգեբանական վիճակի վրա:
«Երաժշտության էներգիա» նախագծում անհրաժեշտ է փորձարկել երաժշտության ազդեցությունը աշակերտների ճանաչողական գործընթացի վրա, վերլուծել դեռահասների շրջանում տարածված հիմնական երաժշտական ժանրերը և բացահայտել երաժշտության ազդեցությունը տարբեր դասարանների աշակերտների կատարողականի վրա:
4. Գրիպի տարածումը ֆիզիկայի տեսանկյունից
Ինտեգրված՝ ֆիզիկա
Կենսաբանություն
Սովորողները պիտի տան ՕRV-ի և գրիպի հիվանդությունների ընդհանուր նկարագրությունը, ինչպես նաև պարզաբանեն դրանց տարածման և բարդությունների բնույթը:
«Գրիպի տարածումը ֆիզիկայի տեսանկյունից» թեմայով նախագծի վրա աշխատելու ընթացքում սովորողների նպատակն է որոշել նույն դասարանի աշակերտների գրիպի վիրուսով վարակվելու հնարավորությունը, ինչպես նաև այն մարդկանց, որոնց սեռը ավելի հակված է այս վարակին փորձնականորեն՝ թոքերի ծավալը չափելով:
Անհրաժեշտ է ուսումնասիրել գրիպի տարածման մասին տեսությունը, սովորել որոշել թոքերի մակընթացային ծավալը, դիտարկել մարդու թոքերի մակընթացային ծավալի փոփոխությունը հիվանդության ընթացքում:
5. Երկարացնելով մարտկոցների կյանքը
Ինտեգրված՝ ֆիզիկա
Հասարակագիտություն, ֆինանսական կրթություն
«Երկարացնելով մարտկոցների կյանքը» թեմայով նախագծի վրա աշխատելիս անհրաժեշտ է ուսումնասիրել «մարտկոց» հասկացությունը, մարտկոցի ստեղծման պատմությունը, դրա կառուցվածքը և շահագործման սկզբունքները, դրանց անօգտագործելի դառնալու պատճառները, ինչպես նաև մարտկոցի կյանքը երկարացնելու հնարները:
«Երկարացնելով մարտկոցների կյանքը» նախագիծն իրականացնելիս անհրաժեշտ է վերլուծել, թե ինչպես կարելի է գումար խնայել՝ երկարացնելով մարտկոցների կյանքը: Հաջողվե՞լ է, թե՞ ոչ, կարելի է պարզել նախագծի վրա աշխատելու ընթացքում կատարած փորձերի արդյունքների հիման վրա։
6. Բյուրեղների աճեցումը տան պայմաններում
Ինտեգրված՝ ֆիզիկա
Քիմիա
«Բյուրեղների աճեցումը տան պայմաններում» նախագծի մասնակիցները պետք է ուսումնասիրեն տանը բյուրեղներ աճեցնելու հնարավորություններն ու մեթոդները (տարբեր տեսակի բյուրեղներ, որոնք տարբերվում են միմյանցից քիմիական բաղադրությամբ, ներքին կառուցվածքով, ձևով և գույնով), աճեցնեն ընտրված բյուրեղները: Նախագծի պրոդուկտը՝ բյուրեղը, կարող է օգտագործվել ֆիզիկայի դասերին՝ բյուրեղային մարմինների կամ նյութի ընդհանուր վիճակի հետ կապված թեմաներ ուսումնասիրելիս: Հնարավոր է այն օգտագործել նաև քիմիայի դասերին՝ միջառարկայական կապեր ձևավորելու և սովորելու նկատմամբ հետաքրքրությունը մեծացնելու համար։
7. Արյան ճնշումը
Ինտեգրված՝ ֆիզիկա
Կենսաբանություն
Առողջ ապրելակերպ
«Արյան ճնշում» թեմայով հետազոտական նախագծում աշակերտները պետք է ուսումնասիրեն սրտանոթային համակարգը, արյան ճնշումը, դրա խանգարումները (հիպերտոնիա), պատճառները և կանխարգելման հնարավորությունները, արյան ճնշման վերահսկման կարևորությունը, ճնշումը չափելու սարքերը, չափման կանոնները ֆիզիկայի տեսանկյունից։ Ստացված գիտելիքների հիման վրա սովորողները պետք է չափեն իրենց դասընկերների, ծնողների արյան ճնշումը նաև այլ միջոցներով, անեն համապատասխան եզրակացություններ և առաջարկություններ։
8. Էներգիայի փոխակերպումները կենդանի բջիջի մեջ և անշունչ բնությունում
Ինտեգրված՝ ֆիզիկա
Կենսաբանություն
Նշված նախագծի վրա աշխատող աշակերտները պետք է՝
- կրկնեն բջջային տեսության հիմնական սկզբունքները, բջիջների կառուցվածքն ու գործառույթները էներգիայի ստեղծման, կուտակման և փոխակերպման մեջ.
- ապացուցեն, որ բջիջը էներգիայի կուտակիչ, աղբյուր և փոխարկիչ է՝ օգտագործելով էներգիայի նյութափոխանակության և ֆոտոսինթեզի օրինակը.
- ցույց տան ֆիզիկայի օրենքների ազդեցությունը բջջի կյանքում, վերհանեն էներգիայի տարբեր տեսակների դերը կենդանի և անշունչ բնության մեջ.
- բացահայտեն կենսաբանության և ֆիզիկայի միջև կապը բջջային մակարդակում, ինչպես նաև ընդլայնեն գիտելիքները բիոնիկայի և կենսաֆիզիկայի գիտությունների վերաբերյալ:
Պատրաստեն բուկլետներ, պաստառներ:
9. Հեռախոսի ազդեցությունը մարդու վրա
Ինտեգրված՝ ֆիզիկա
Կենսաբանություն
«Հեռախոսի ազդեցությունը մարդու վրա» թեմայով նախագծի վրա աշխատելու ընթացքում սովորողները պետք է ուսումնասիրեն բջջային կապի զարգացման պատմությունը և հետազոտեն բջջային հեռախոսի ազդեցությունը մարդու առողջության վրա:
Խնդիրները՝
• ուսումնասիրել բջջային կապի պատմությունը,
• բերել մարդու մարմնի վրա բջջային կապի ազդեցության գիտական հետազո- տությունների օրինակներ,
• պարզել, թե ինչպես են բջջային հեռախոսներն ազդում երեխաների առողջության վրա.
• իրականացնել սոցիոլոգիական հարցում, արդյունքների վերլուծություն.
Այս նախագծի արդյունքները կարելի է ներկայացնել դասղեկական ժամերին:
Թեմա 10
/Քիմիա 9, թեմա 1/
Նախագծի թեմա՝ «Գլոբալ տաքացումը և ՀՀ ջրային ավազանին սպառնացող վտանգները»:
Հիմնախնդիր՝ Կլիմայի գլոբալ տաքացման հետ կապված տվյալ տարածաշրջանում առկա ջրային ռեսուրսներին սպառնացող բնապահպանական խնդիրների վերհանումը և դրանց կանխարգելումը:
Այս թեմայով մենք առաջարկում ենք իրագործել՝
• քիմիա
• կենսաբանություն
• էկոլոգիա
• աշխարհագրություն
առարկաներից ինտեգրված նախագիծ։
Նախագծի շրջանակներում նախատեսվում է․
Ա․ Իրականացնել գրական աղբյուրների ուսումնասիրություն․ հավաքել տեղեկատվություն Հայաստանի տարբեր տարածաշրջաններում առկա ջրային պաշարների, դրանց վիճակի՝ ըստ մաքրության, վերջին տարիներին կրած փոփոխությունների մասին, դրանց ազդեցությունը բուսական և կենդանական աշխարհի վրա։
Բ․ Իրականացնել տվյալ տարածաշրջանով հոսող տարբեր գետերի, այդ թվում նաև Սևանա լճի ափամերձ տարբեր հատվածների, լիճ թափվող ջրերի մաքրությանը վերաբերող փորձեր։ Իրականացնել տվյալ տարածաշրջանում գործող արտադրությունների /եթե կան/ արտադրական թափոնների ուսումնասի-րություններ: Բացահայտել գլոբալ տաքացման հետևանքով առաջացած բնապահպանական խնդիրները։ Մասնավորապես՝ բացահայտել արդյունաբերության թափոնների ազդեցությունը ջրային ավազանի աղտոտման գործում և դրա հետևանքով նաև տվյալ տարածքի բուսական և կենդանական աշխարհում առաջացած փոփոխությունները։
Գ․ Առաջարկություններ․ ի՞նչ միջոցներ կարելի է ձեռք առնել տվյալ տարածաշրջանով հոսող ջրային ավազանի մաքրության, այդ թվում՝ նաև բուսական և կենդանական աշխարհի պահպանման համար: Ինչպես զարգացնել հարմարվողականություն կլիմայի ոչ ցանկալի փոփոխությունների դեմ։
Թեմա 11
9-րդ դասարան /Քիմիա 9, թեմաներ 1 և 3/
Նախագծի թեմա՝ «Քիմիական նյութերի դերը հողերի պարարտացման և սննդի հիմնախնդրի լուծման գործում»։
Հիմնախնդիր՝ Բացահայտել պարարտանյութերի դերը մարդկության կարևորագույն հիմնախնդիրներից մեկի՝ պարենային հիմնախնդրի լուծման գործում։
Այս թեմայով մենք առաջարկում ենք իրագործել՝
• քիմիա,
• էկոլոգիա
• կենսաբանություն
• առողջ ապրելակերպ
առարկաներից ինտեգրված նախագիծ։
Նախագծի շրջանակներում նախատեսվում է․
Ա․ իրականացնել գրական աղբյուրների ուսումնասիրություն, թե ո՞ր նյութերն են համարվում պարարտանյութեր և դրանք ինչպիսի ծագում ունեն։ Որո՞նք են առավել տարածված պարարտանյութերը։ ի՞նչ ազդեցություն ունեն դրանք բույսի օրգանիզմի բնականոն աճի և զարգացման վրա:
Բ․ Ինչպիսի՞ ազդեցություն են ունենում պարարտանյութերի ընտրված քանակները բույսերի աճի և զարգացման վրա։ Ի՞նչ հետևանքների կհանգեցնի պարարտանյութերի չափաքանակների չարաշահումը բույսերի աճի, շրջակա միջավայրի և մարդու առողջության վրա: Ո՞ր դեպքերում է առաջանում նիտրատային աղետը: Դա ինչպիսի՞ ծանր հիվանդությունների պատճառ է դառնում։
Գ․ Ի՞նչ միջոցներ կարելի է ձեռնարկել հասունացող խնդիրները կանխարգելելու և հիմնախնդրի լուծման վերաբերյալ։
Թեմա 12
9-րդ դասարան
Նախագծի թեմա՝ «Վիտամինները որպես մարդու առողջությունը խթանող միջոցներ»:
Հիմնախնդիր՝ Վիտամինային անբավարարվածության հետ կապված առողջական խնդիրների առաջացումը և կանխարգելումը:
Այս թեմայով մենք առաջարկում ենք իրագործել՝
• քիմիա,
• բժշկություն
• կենսաբանություն
• էկոլոգիա
առարկաներից ինտեգրված նախագիծ։
Նախագծի շրջանակներում նախատեսվում է․
Ա․ Իրականացնել գրական աղբյուրների ուսումնասիրություն, թե ինչպիսի՞ նյութեր են վիտամինները։ Որո՞նք են առավել տարածված վիտամինները։ ի՞նչ ազդեցություն ունեն դրանք մարդու օրգանիզմի բնականոն աճի, զարգացման և գործունեության վրա։
Բ․ Ո՞ր դեպքերում են առաջանում վիտամինային անբավարարվածություն։ Ո՞ր վիտամինների պակասն է առավել բնորոշ ձեր տարածաշրջանին և ինչու՞։ Դա ինչպիսի՞ ծանր հիվանդությունների պատճառ է դառնում։
Գ․ Ի՞նչ միջոցներ կարելի է ձեռնարկել հասունացող խնդիրները կանխարգելելու և հիմնախնդրի լուծման վերաբերյալ։
Թեմա 13
9-րդ դասարան / Քիմիա 9, թեմա 1 և 3 /
Նախագծի թեմա՝ <<Ծխածածկույթ առաջացնող նյութերի կիրառումը գյուղատնտեսության մեջ և արտակարգ իրավիճակներում՝ որպես պաշտպանիչ միջոց >>:
Հիմնախնդիր՝ Ա․ Ծխածածկույթ առաջացնեղ միջոցների դերն ու նշանակությունը գյուղատնտեսական ցանքերը վնասատուներից և ցրտահարությունից պաշտպանելու գործում։
Բ․ Ծխածածկույթը որպես պաշտպանության միջոց արտակարգ իրավիճակներում։
Այս թեմայով մենք առաջարկում ենք իրագործել՝
• քիմիա
• կենսաբանություն
• էկոլոգիա
• աշխարհագրություն
առարկաներից ինտեգրված նախագիծ։
Նախագծի շրջանակներում նախատեսվում է․
Ա․ Իրականացնել գրականության ուսումնասիրություններ, թե արդյո՞ք կան տեղեկություններ նմանատիպ նյութերի արտադրության մասին, որոնք կիրառվում են գյուղատնտեսական ցանքսերը ցրտահարությունից պաշտպանելու համար և ռազմական գործում որպես պաշտպանիչ միջոցներ։
Բ․ Իրականացնել հետազոտություններ՝ 5-6 շաբաթ տևողությամբ տարբեր ծխածածկույթ առաջացնող միջոցների՝ / ծխի ռումբեր ամոնիումի նիտրատից, աղից, օճառից/ ստեղծման և փորձարկման վերաբերյալ: Հայաստանի տարբեր տարածքներում ուսումնասիրել դրանց օգտագործման նպատակահարմարությունը, գյուղատնտեսական վնասատուների դեմ պայքարելու, ձմռանը բուսականությունը ցրտահարությունից պաշտպանելու համար և որպես ծուխ առաջացնող միջոց, տարածքի տեսանելիությունը խաթարելու համար մանևրելիս:
Գ․ Առաջարկություններ, թե ինչպիսի՞ բաղադրությամբ նռնակներ են նպատակա-հարմար օգտագործել մեր կողմից ինչպես գյուղատնտեսական, այնպես էլ արտակարգ իրավիճակներում նպատակադրված վերջնարդյունքներին առավել արդյունավետ հասնելու համար:
Թեմա 14
9-րդ դասարան / Քիմիա 9, թեմա 1 /
Նախագծի թեմա՝ << Սինթետիկ լվացնող միջոցներ>>
Հիմնախնդիր՝ Սինթետիկ լվացող միջոցների ճիշտ ընտրությունը և անվտանգ կիրառումը:
Այս թեմայով մենք առաջարկում ենք իրագործել՝
• քիմիա,
• առողջ ապրելակերպ
• կենսաբանություն
• պատմություն
• աշխարհագրություն
առարկաներից ինտեգրված նախագիծ։
Նախագծի շրջանակներում նախատեսվում է․
Ա․ Իրականացնել գրական աղբյուրների ուսումնասիրություն՝ սինթետիկ լվացող միջոցների, դրանց ծագման պատմության, յուրահատկությունների և կիրառման մասին:
Բ․ Բացահայտել, թե արդյո՞ք բոլոր տարածաշրջանում է միևնույն լվացող միջոցը նմանատիպ արդյունավետությամբ աշխատում։ Լվացող միջոցի արդյունավետության վրա արդյո՞ք չի ազդում տվյալ տարածաշրջանի ջրի կոշտության ցուցանիչը։ Ինչպիսի՞ առողջական խնդիրներ կարող է առաջանալ այս, կամ այն լվացող միջոցը կիրառելիս։
Գ․ Առաջարկություններ, թե առանձին դեպքերում ո՞ր լվացող միջոցներն են առավել արդյունավետ կիրառել, ինչպե՞ս կանխարգելել լվացող միջոցների կիրառման հետևանքով առաջացած առողջապահական խնդիրները:
Թեմա 15
/ Քիմիա 8, թեմա 4, Քիմիա 9, թեմա 1 և 3 /
Նախագծի թեմա՝ <<Սննդային հավելումների ազդեցությունները>>:
Հիմնախնդիր՝ Սննդի մեջ որոշակի հավելումների ազդեցությունը սննդի որակի վրա և դրանց չափաքանակների չարաշահման հետևանքով առաջացած առողջապահական խնդիրները:
Այս թեմայով մենք առաջարկում ենք իրագործել՝
• քիմիա
• կենսաբանություն
• բժշկություն
• էկոլոգիա
• աշխարհագրություն
առարկաներից ինտեգրված նախագիծ։
Նախագծի շրջանակներում նախատեսվում է․
Ա․ Իրականացնել գրական աղբյուրների ուսումնասիրություններ սննդային հավելումների տեսակների, կիրառման վերաբերյալ:
Բ․ Իրականացնել հետազոտություններ՝ սովորողների, դեռահասների շրջանում արդյոք տեղյակ են սննդային հավելումների մասին, արդյոք գիտեն, ինչ բացասական ազդեցություններ, առողջապահական խնդիրներ և կախվածություն ի հայտ կգան, եթե չարաշահեն սննդային հավելումներով հարուստ կերակրատեսակները /չիփսերը, գունավորված գազային ընպելիքները, ուժեղացված համային կերակուրները և այլն/:
Գ․ Առաջարկություններ․ ի՞նչ միջոցներով կարելի է դեռահասներին իրազեկել և զերծ պահել սննդային հավելումներով հարուստ կերակուրներից օգտվելուց: Առաջարկություններ առողջապահական խնդիրների կանխարգելման վերաբերյալ:
Թեմա 16
9-րդ դասարան
/Քիմիա 7, թեմա 4, քիմիա 8, թեմա 3, Քիմիա 9, թեմա 3, թեմա 4/
Նախագծի թեմա՝ << Քիմիական նյութերը որպես ախտահանիչ միջոցներ>>:
Հիմնախնդիր՝ Համաճարակաի և նախահամաճարակային պայմաններում քիմիական ախտահանիչ միջոցների կիրառման կարևորությունը:
Այս թեմայով մենք առաջարկում ենք իրագործել՝
• քիմիա,
• բժշկություն
• կենսաբանություն
• առողջ ապրելակերպ
առարկաներից ինտեգրված նախագիծ։
Նախագծի շրջանակներում նախատեսվում է․
Ա․ Իրականացնել գրական աղբյուրների ուսումնասիրություն, քիմիական ինչպիսի՞ նյութերն են համարվում ախտահանիչ, ի՞նչ տեղեկություններ են հայտնի քիմիական ախտահանիչ միջոցների մասին:
Բ․ Բացահայտել, թե ոչ համաճարակային պայմաններում մեր հանրապետության տարբեր տարածաշրջաններում ինչ ախտահանիչ միջոցներ են կիրառում: Բացահայտել նաև, թե ինչպիսի միջոցներն են առավել արդյունավետ կիրառել համաճարակային պայմաններում: Ի՞նչ գործնական նշանակություն ունեն այդ միջոցները առողջապահական խնդիրների կանխարգելման գործում:
Գ․ Առաջարկություններ, թե այս, կամ այն առողջապահական խնդիրների կանխարգելման գործում ինչպիսի՞ ախտահանիչ միջոցներն են նպատակահարմար կիրառել առավել արդյունավետություն ապահովելու համար:
Առաջարկվում են նաև իրականացնել նախագծեր հետևյալ լրացուցիչ թեմաներով․
1․ Էլեկտրոլիզին նվիրված՝
այս թեմայով ինտեգրվում են քիմիա, ֆիզիկա, էկոլոգիա առարկաները։
2․ Միկրոտարրերի դերը մարդու օրգանիզմի աճի և զարգացման գործում՝
ինտեգրում է քիմիա, կենսաբանություն, առողջ ապրելակերպ առարկաները։
3․ Թունաքիմիկատները բարեկամ, թե՞ թշնամի՝
ինտեգրում է քիմիա, կենսաբանություն, աշխարհագրություն, առողջ ապրելակերպ առարկաները։
4․ Սնունդը որպես էներգիայի աղբյուր՝
ինտեգրվում են քիմիա, կենսաբանություն, առողջ ապրելակերպ, ֆիզիկա առարկաները։
ՀԱՅԵՐԵՆ
Русский
English
Դաս. հայերեն
French
